W Starożytnej Grecji utworzone miasta – państwa (polis) stanowiły na tyle odrębne ośrodki społeczne, że w żadnym z nich nie występował identyczny ustrój społeczny. Cecha ta była niezmienna od ich powstania (od 8 w. p.n.e.), aż do podboju rzymskiego (początek III w. p.n.e.).
Zgromadzenie Obywateli stanowiło instytucje stałą dla wszystkich greckich polis. Na zgromadzeniach debatowano i podejmowano decyzje dotyczące wszystkich obywateli danego miasta – państwa. Wybierano urzędników, którzy w większości przypadków, sprawowali władze przez okres jednego roku. Na sprawowanie urzędu mogli pozwolić sobie tylko obywatele zamożni, gdyż za swoją funkcje nie otrzymywali wynagrodzenia, a ich majątki stanowiły zabezpieczenie w wypadku jakichkolwiek nadużyć. Istotną role w życiu każdego polis odgrywała również Rada, złożona z ograniczonej liczby członków. Jej podstawową funkcją było składanie wniosków lub opinii do Zgromadzenia Obywateli.
Ustroje Greckich Polis – Polis Arystokratyczna
W najstarszych formach polis największą role odgrywała arystokracja, której przewaga była niewzruszona wobec reszty zwykłych obywateli. Ich rola sprowadzała się najczęściej do potakiwania lub wyrażania dezaprobaty na zwoływanych rzadko zgromadzeniach, które zaczęły pełnić funkcje czysto informacyjną.
Ustroje Greckich Polis – Sparta
Sparta stała się pierwszym miastem – państwem, które odeszło od modelu arystokratycznego. W najstarszych czasach Spartą rządzili dwaj równorzędni królowie, wywodzący się z odrębnych rodów. W pierwszej połowie VII w. p.n.e., najwyższą instytucją Sparty zostało Zgromadzenie Obywateli, które zajmowało się przyjmowaniem bądź odrzucaniem wniosków przedłożonych przez tzw. Radę Starszych. Na Radę składało się 28 obywateli, którzy byli wybierani przez zgromadzenie na dożywotnią funkcje oraz dwóch królów odpowiadających za dowodzenie armią.
Pod koniec VIII w .p.n.e. Sparta podbiła Mesenię (sąsiednią krainę). Po zwycięstwie doszło do kolejnych reform ustrojowych spartańskiego polis. Dzięki temu, że każdy Spartiata otrzymał ziemie wraz z pracującymi na niej helotami (niewolnicy), z której otrzymywał połowę plonów, nie musiał już pracować i mógł w pełni poświęcić się ćwiczeniom wojskowym oraz sprawą państwa. Całość reform zamieniła Spartę w obóz wojskowy. Wprowadzono agoge – wychowanie chłopców trwające od siódmego do dwudziestego roku życia, polegające głownie na ćwiczeniach fizycznych oraz wyrabianiu posłuszeństwa.
W VI w. p.n.e. największą władzę w starożytnej Sparcie stanowił urząd pięciu eforów. Jego podstawowym celem była kontrola, aby życie w Sparcie posiadało swój militarny charakter.
Ustroje Greckich Polis – Ateny
Starożytne Ateny, podobnie jak większość polis greckich w starożytności, przeszły drogę ustrojową od arystokracji przez oligarchie do demokracji.
W pierwszym okresie swojego istnienia Ateny były monarchią. Z biegiem czasu nastąpiło ograniczenie władzy królewskiej na rzecz arystokracji – najbogatszej części społeczeństwa ateńskiego. Tworzyli ją ludzie będący wcześniej w najbliższym otoczeniu króla. To oni przywłaszczali sobie ziemię i zagarniali łupy wojenne.
W roku 621 p.n.e. Drakon (okres oligarchi), prawodawca Ateński, dokonał kodyfikacji prawa zwyczajowego – tzw. Drakońskie Prawa. Dużą rolę na funkcjonowanie społeczeństwa Ateńskiego miały reformy wprowadzone przez Solona. Zakazał sprzedawania Ateńczyków w niewole, podzielił też obywateli na 4 grupy wedle posiadanego majątku (wcześniej dzielono wg. pochodzenia). Po rządach Solona w Atenach rządził Pizystrat i jego synowie (561 - 510 r. p.n.e.) – okres tyrani. Po upadku tyranów wprowadzono nowe reformy m.in. Klejstenesa, które dały początek pierwszej w dziejach dojrzałej demokracji.
Demokracja Ateńska była tylko i wyłącznie dla obywateli (mniejszości zamieszkującej Ateny). Władzę suwerenną sprawowało zgromadzenie ludowe – główne forum gdzie zapadały podstawowe decyzje. Organ pomocniczy, przygotowujący wnioski dla Zgromadzenia, stanowiła Rada pięciuset – utworzona w ramach reform Klejstenesa, z każdej fyli (jednostki administracyjnej) wybierano 10 przedstawicieli. W starożytnych Atenach pojawił się po raz pierwszy typ zawodowego polityka – demagog.