Sparta położona była na półwyspie Peloponeskim w dolinie rzeki Eurotas. Większość obszaru spartańskiego polis znajdowało się na trudnym do życia, górzystym terenie. Spartańskie miasto – państwo powstało około końca IX w. p.n.e. w wyniku połączenia kilku niezależnych do tej pory małych społeczeństw.
W wieku VIII i VII p.n.e. Spartanie stoczyli dwie wojny meseńskie, w wyniku których podbili Mesenię i uzależnili od siebie miejscową ludność, która odtąd będzie tworzyła społeczną warstwę niewolnych chłopów, zwanych helotami. Dzięki temu każdy obywatel Sparty mógł w pełni poświęcić się militarnemu charakterowi państwa – które dominowało w tym polis praktycznie od początku jego powstania.
Starożytna Sparta – Ludność
Spartańskie miasto – państwo posiadało trzy podstawowe grupy społeczne. Zaczynając od spartiatów, stanowiący grupę pełnoprawnych obywateli, przez periojków czyli ludność zamieszkującą obszary w okolicach polis oraz helotów – najniższą warstwę społeczną złożoną z niewolników.
• Spartiaci – byli pełnoprawnymi członkami spartańskiego polis, stanowiąc przy tym najmniejszą grupę społeczną. Cechą charakterystyczną spartiatów było ich poświęcenie się na rzecz wojskowości starożytnej Sparty, nie zajmowali się żadnymi zajęciami o charakterze gospodarczym. Tryb ich życia był bardzo surowy, pozbawiony zbędnych luksusów oraz całkowicie podporządkowany państwu.
• Periojkowie – mieszkali w gminach otaczających polis, zachowujących wewnętrzną autonomię. Utrzymywali się głównie z uprawy ziemi, która stanowiła ich własność. Poza tym zajmowali się również rzemiosłem oraz handlem. Dostarczali uzbrojenie dla armii spartańskiej oraz byli głównymi budowniczymi obiektów użyteczności publicznej. Nie posiadali jednak praw obywatela polis. Nie mogli brać udziału w zgromadzeniach ludowych ani zajmować urzędów.
• Heloci – niewolni chłopi, którym podstawowym zadaniem była uprawa ziemi należącej do spartiatów. Stanowili podstawę systemu gospodarczego starożytnej Sparty. Byli też zarazem najliczniejszą grupą społeczną tego polis.
Głównym dylematem Sparty była ciągle zmniejszająca się liczba obywateli. Szacuje się, że ok. roku 500 p.n.e. na 10 tys. Spartan przypadało 250 tys. helotów oraz 100 tys. periojków. W czasach Agisa (245 – 240 r. p.n.e.) pełnoprawnych Spartan było już tylko 700 w tym 100, którzy posiadali tę samą ziemię z wcześniejszych pokoleń.
Starożytna Sparta - Społeczeństwo
Wychowanie publiczne było okrutnie surowe, miało ono przygotować mieszkańców Poli do życia w trudnym, górzystym terenie. Ze względu na ciągłe zagrożenie na jakie narażona była Sparta, w tym ze strony innych polis oraz ze strony wielokrotnie liczniejszej ludności podbitej, kraj został sprowadzony do poziomu wielkich koszar. Spartańskie dzieci były bardziej własnością państwa niż rodzinny. Już od urodzenia o ich losie decydowała rada starszych. Słabe, kalekie porzucano w górach lub zrzucano ze skały. Słabowite dzieci nie nadawały się na dobrych żołnierzy ani na matki.
Oficjalnie mieszkańcy Sparty uczyli się pisać i czytać, znali też sztuki piękne. Jednak ze względu na wojskowy charakter wychowania, nie poświęcano należytej uwagi innym obszarom nauki. W porównaniu do innych starożytnych polis, poziom wykształcenia obywateli Sparty był na bardzo niskim poziomie.
Starożytna Sparta – Sport
W kwestiach nauki spartanie zdecydowanie pozostawali w tyle za resztą cywilizacji greckiej, jednak na długie lata zdominowali obszar związany ze sportem. W trakcie organizowanych raz na cztery lata igrzyskach odnosili wielkie sukcesy. W latach 720 – 576 p.n.e. na osiemdziesięciu jeden zwycięzców przypadało, aż czterdziestu sześciu Spartan. W rozstrzygających lekkoatletycznych zawodach, biegu na odległości stadionu, na trzydziestu sześciu zwycięzców – dwudziestu jeden było Spartanami. Według niektórych podań, wprowadzenie smarowania ciała oliwą oraz uczestnictwo w zawodach nago, zostało wprowadzone również przez Spartan.
Starożytna Sparta – Rola Kobiet
Obowiązek dbałości o odpowiednią formę fizyczną dotyczył również kobiet. Pod tym względem Sparta był jednym polis, gdzie kobiety ćwiczyły często w towarzystwie mężczyzn. Ideałem była kobieta wysportowana, zdrowa – co według Spartan przekładało się na możliwość rodzenia zdrowych dzieci. Kobiety w starożytnej Sparcie, wychodziły za mąż w dość młodym wieku. Ze względu na częste wojny, jakie prowadziła Sparta, spora część żołnierzy zostawiała duże majątki, którymi później zarządzały ich żony.