W I tysiącleciu p.n.e., począwszy od 8 w. p.n.e. w obszarze basenu Morza Śródziemnego zaczęły powstawać pierwsze małe, lecz niezależne ośrodki, miasta – państwa, określane greckim słowem polis. Ta forma politycznej organizacji społeczeństwa była cechą charakterystyczną Starożytnej Grecji. To właśnie miasta – państwa, a nie całe ludy jak do tej pory, rozpoczęły proces kolonizacji.
Termin Wielka Kolonizacja odnosi się do procesu zakładania kolonii przez greckie polis w okresie archaicznym. Terminem kolonii (od colere – „uprawiać ziemie”), określa się tereny zajmowane przez miasta – państwa greckie, poza Grecją właściwą. Około roku 775 p.n.e. na wyspie Ischia, powstała pierwsza osada helleńska – Kyme.
Pierwsze kolonie zakładane przez starożytnych Greków miały charakter rolniczy. Ich podstawowym zadaniem było zapewnienie wyżywienia miastu macierzystemu. Następnie obszary skolonizowane nabrały charakteru handlowego. Nowo wybudowane miasta nie tylko były zbliżone pod względem architektonicznym do miasta macierzystego, ale również podtrzymywały te same kontakty religijne.
Wielka Kolonizacja – Przyczyny
Wymienia się dwie podstawowe przyczyny kolonizacji greckich polis – wzrost demograficzny, a co za ty idzie – brak ziemi uprawnej oraz rozwój handlu.
Pierwsze kolonie greckie wykorzystywano w celu zaopatrywania Grecji w żelazo i miedź, pochodzące głównie z Sardynii i Italii. Dzięki koloniom w Massalii oraz w Azji Mniejszej, greckie polis korzystały z dostaw cyny oraz srebra. Ze względu na słabo zalesiony teren Grecji, powstały kolonie na gęsto porośniętym lasami, północnym wybrzeżu Morza Egejskiego.
Większość kolonii greckich powstało jednak na terenach mało atrakcyjnych dla handlu dalekosiężnego. Miały one bardziej na celu zaznajomienie mieszkańców greckich polis z obcymi wybrzeżami oraz przetarły pierwsze szlaki handlowe. Pomimo ograniczonych możliwości handlowych, kolonie te obfitowały w ziemie uprawną – niezbędną dla Greków, ze względu na szybki wzrost demograficzny.
Oprócz tych dwóch stałych dla wszystkich greckich polis przyczyn kolonizacji, występowały również indywidualne, przypisane do konkretnego miasta – państwa. Jedną z przyczyn kolonizacji mogła stać się klęska nieurodzaju, a co za tym idzie groźba głodu dla danego społeczeństwa. W takich przypadkach część ludności – z własnej woli bądź pod przymusem, musiała opuścić dane polis. Również walki wewnętrzne, częste w greckich miastach – państwach, mogły być powodem do kolonizacji. Przegrana jednego z stronnictw politycznych, mogła zakończyć się wygnaniem jego przedstawicieli.