VIII w. p.n.e. zapoczątkował okres rozwoju gospodarczego i kulturowego Starożytnej Grecji, trwający ponad czterysta lat. Jeszcze w okresie archaicznym (800 – 500 r. p.n.e.) rozpoczęła się tzw. Wielka Kolonizacja Grecka, która jak pierwsza w historii polegała na kolonizowaniu przez greckie miasta – państwa (polis), a nie przez cały lud pochodzący z jednego kraju. Koloniami greckich polis określa się wszystkie zagospodarowane tereny poza Grecją właściwą.
Wielka Kolonizacja – Przebieg
Około roku 775 p.n.e. w Zatoce Neapolitańskiej, na wyspie Ischia, powstała pierwsza osada helleńska. Kyme była najstarszą kolonią grecką na zachodzie Morza Śródziemnego, bogatą w żyzne ziemie. Główne zyski kolonia czerpała z handlu.
Najwcześniejsza fala greckiej kolonizacji objęła swym zasięgiem Sycylie i południową Italię. Tereny te były znane greką już od okresu archaicznego. Powstałe kolonie dorównywały wielkością i bogactwem największym polis Grecji właściwej. Najstarszą osadą założoną na tych terenach była Pithekussai, położona u wybrzeży Italii. Pierwszą założoną kolonią na Sycylii – Naksos. Wcześniej obszary te były zamieszkiwane przez Sykelów, Sykanów i Elimów, którzy jednak nie byli w stanie zahamować kolonizacji greckich polis.
Druga fala kolonizacji była skierowana w stronę Morza Egejskiego oraz Morza Czarnego. Skutkiem tych działań była zmiana Morza Egejskiego w wewnętrzne morze Greckie, dający tym samym Hellenom kontrolę nad strefą cieśnin prowadzących nad Morze Czarne. Ze względu na bliskość terenów basenu Morza Egejskiego, kolonizacja tych obszarów nastąpiła względnie późno. Przyczyną były również plemiona zamieszkujące już te tereny, które atakowały wcześniej założone kolonie. Z drugiej strony tereny nad Morzem Czarnym nie zachęcały greków do kolonizacji ze względu na różnice klimatyczne (w niektórych regionach w zimie, temperatura spadał do 30 stopni poniżej zera), do których grecy nie byli przyzwyczajeni. Przyciągnęła ich ostatecznie duża obfitość urodzajnych ziem oraz niespotykana na Morzu Egejskim ilość ryb do połowu.
Każda z założonych kolonii dzieliła z miastem macierzystym wspólny kult, łączyła je zależność gospodarcza – zazwyczaj przekazywano na dane kolonie tradycje określonego polis. Z drugiej strony kolonie, wobec ludów zamieszkujących dany teren, były bardziej rozwinięte cywilizacyjnie. Z tego względu bogatsze warstwy społeczne ludu, który pierwotnie zamieszkiwały skolonizowany obszar, korzystały często z dorobku kultury i technologii Greków.
Zdarzały się przypadki walk pomiędzy kolonizatorami i ludnością rodzimą. Jednak w początkowej fazie kolonizacji, Grecja była zbyt zaawansowana cywilizacyjnie aby cały proces został przerwany.
Około roku 580 p.n.e. nastąpiło powolne osłabienie greckiej kolonizacji. Do głównych przyczyn należały rosnące siły ludów, zamieszkujących skolonizowane tereny. Zmiany jakie zaszły w samej Grecji – większość ludności nie zajmowała się już rolnictwem, nie było więc konieczności poszukiwania nowych terenów, były drugą przyczyną hamującą proces kolonizacji
Wielka Kolonizacja – Skutki
Kolonizacja Grecka uczyniła ze Starożytnej Grecji jeden z największych ludów ówczesnego świata. Nastąpiło nie tylko wykorzystywanie osiągnięć Greków (Greckie wyroby z ceramiki odnaleziono praktycznie w całym basenie Morza Śródziemnego) przez ludy z terenów skolonizowanych, ale sami Grecy zaczęli otwierać się na kontakty z ludźmi o odmienej kulturze i obyczajach. Dzięki skolonizowaniu północnych wybrzeży Morza Śródziemnego sprawił, że cywilizacja miasta oraz pisma została zaszczepiona w Europie w greckiej formie.
Kolejnym istotnym skutkiem kolonizacji było oddzielenie się rzemiosła od rolnictwa. Około roku 700 p.n.e. pojawia się pierwszy raz w historii świata – system monetarny oraz gospodarka pieniężna. Z biegiem czasu moneta staję się środkiem handlu międzynarodowego.
Wielka kolonizacja Grecka doprowadziła również do dynamicznego rozwoju miast o rosnącej liczbie ludności oraz handlu na niespotykaną do tej pory skalę. W miastach nastąpiły znaczące zmiany społeczne – pojawia się nowa siła polityczna obok arystokracji, rosnąca wraz ze wzrostem gospodarczym – kupcy i rzemieślnicy.