W V w. p.n.e. liczne greckie miasta – państwa rywalizowały ze sobą o dominujące role w obszarze Morza Egejskiego. Ateny i Sparta stały się dominującymi i najsilniejszymi polis Starożytnej Grecji. Ateny różniły się od reszty polis, gdyż władzy nie sprawował tam król, a wybrany przez obywateli przywódca.
Starożytne Ateny – Położnie i warunki naturalne
Starożytne Ateny położone były w krainie leżącej w środkowej Grecji – Attyce. Podobnie jak większość obszarów greckich, nie były to tereny bogate w dużą ilość ziemi uprawnej. Do największych zalet położenia geograficznego starożytnych Aten, należała ich rozbudowana i urozmaicona linia brzegowa. Sprzyjało to przede wszystkim rozwojowi handlu, a w kolejnych latach, dzięki temu czynnikowi, Ateny stanęły na czele Związku Morskiego – sojusz Aten i innych miast – państw, leżących na wyspach Morza Egejskiego.
Starożytne Ateny – Formy rządów i ustroje
Początkowo Starożytne Ateny były monarchią, na czele której stał król. Następnie utracił większość władzy na rzecz rosnącej w siłę arystokracji i urzędników – archontów. Wraz ze zmianami ustrojowymi rosło również niezadowolenie społeczne spowodowane rządami arystokracji.
Całość zmian, jakie zanotowały Ateny, były impulsem do skodyfikowania prawa, którego dokonał jako pierwszy Drakon w 621 r. p.n.e. – tzw. Drakońskie prawo (stało się synonimem bardzo surowego prawa). Prawa wprowadzone przez Drakona nie rozwiązało wszystkich problemów oraz narastającego niezadowolenia społecznego. Dopiero jego następca Solon, który podczas swoich rządów (594 – 591 r. p.n.e.) wprowadził odpowiednie reformy – kasacja wszelkich długów oraz wykupienie z niewoli Ateńczyków. Jednak reformy Solona również nie przyniosły rozwiązania wszystkich problemów politycznych i społecznych. Dopiero po rządach Pizystrata i jego synów – obalenie tyrani, pod rządami kolejnego władcy Klejstenesa (508 – 507 r. p.n.e.), wprowadzono zmiany, który położyły podwaliny pod narodziny ateńskiej demokracji.
Starożytne Ateny – Od Związku Morskiego do Wojen Peloponeskich
Wcześniej wspomniany Związek Morski (powstał na przełomie 478 i 477 r. p.n.e.), w którym Ateny dominowały, dał im kontrolę nad basenem Morza Egejskiego. Uczyniło to z Aten najsilniejszym Greckim polis. Pod koniec lat trzydziestych V w. p.n.e., Ateny rozpoczęły działania wojenne, mające na celu zdobycie kontroli nad Przesmykiem Koryckim. Sukces ateńczyków doprowadził do zablokowania Sparty na Peloponezie, co spowodowało wypowiedzenie przez Spartę wojny Ateną w roku 431 p.n.e. – I Wojna Peloponeska. Wojna trwała do roku 421 p.n.e., zakończyła się impasem, gdyż żadna ze stron nie była w stanie zdobyć znaczącej przewagi na morzu czy też na lądzie. Do wznowienia działań wojennych – między dwoma najsilniejszymi polis, przyczyniła się wyprawa ateńska na Sycylię przeciwko największej tamtejszej polis. Dzięki interwencji Sparty, Ateny poniosły druzgocącą porażkę. Dało to początek drugiej Wojnie Peloponeskiej (431 – 404 r. p.n.e.), która zakończyła się ostatecznie klęską i kapitulacją Aten wobec połączonych wrogich sił Sparty i Persji.