Księga Hioba znajduje się w Starym Testamencie. Jej tematem jest cierpienia tytułowego Hioba - mimo mnóstwa nieszczęść, jakie na niego spadają, nie przestaje ufać Bogu. To księga dydaktyczna. Poniżej przedstawiamy genezę tej opowieści, miejsce i czas akcji oraz główne motywy w niej występujące.
Księga Hioba - geneza
Zagadnienie autora i czasu powstania jest oczywiście zagadką, jak w przypadku wielu ksiąg biblijnych. Badacze przypuszczają, że Księga Hioba powstała w V wieku p.n.e. Wskazywałoby na to powstanie innych ksiąg mądrościowych w tym czasie oraz język utworu. Autor nie jest znany, choć niejednolita forma poetycko-prozatorska wskazuje na istnienie kilku twórców.
Czas i miejsce akcji Księgi Hioba
Bohater Księgi pochodzi z ziemi Us (Uz, Hus). Kraina jest położona na południowy wschód od Palestyny – część obszaru zwanego Edom, rozciągającego się od Morza Martwego przez Pustynię Arabską do Morza Czerwonego. Nic jednak nie wskazuje na to, aby Księga Hioba powstała na tym terenie.
Księga Hioba - najważniejsze motywy
Motyw Boga
W Księdze Hioba Bóg jawi się jako wszechmocna postać, poddająca człowieka próbie. Do najciekawszych fragmentów księgi należy jej wstęp, opisujący swoisty „targ” szatana z Bogiem. Stwórca wskazuje diabłu Hioba, podkreślając, że jest on jednym z najbardziej bogobojnych ludzi. Szatan wątpi w stałość ludzkiego charakteru sugerując, by Bóg odebrał swemu słudze wszystkie ziemskie dobra. Stwórca, wierząc w pobożność Hioba, zezwala diabłu na działanie. Hiob traci wszystko. Pomimo cierpienie, w jego mniemaniu Bóg jest nadal miłosiernym, sprawiedliwym Ojcem. „Dał Pan i zabrał Pan” – tymi słowami chory i opuszczony Hiob oddaje się pod boską opatrzność. Jego pokora podoba się Bogu. Ostatecznie Stwórca oddaje Hiobowi wszystkie jego dobra w dwójnasób.
Motyw cierpienia
Głównym motywem Księgi Hioba jest uniwersalny problem niezawinionego cierpienia. W tekście wielokrotnie podkreśla się pobożność i bogobojność Hioba. Tym bardziej niesprawiedliwym wydaje się los, który dotyka bohatera. Trudno wyobrazić sobie autentyczne cierpienie człowieka, który jednego dnia traci swój cały majątek, a kolejnego – wszystkie swoje dzieci. Zasięg tragedii jest tak wielki, że całe otoczenie Hioba widzi w jego doświadczeniu widoczny „palec boży”. Przyjaciele, nawiedzający chorego, milkną wobec takiego ogromu zniszczenia. Żona bohatera złorzeczy Bogu i swemu mężowi nakłaniając go do wyrażenia gniewu i żalu. Znajomi Hioba wytykają mu ukryte, ciężkie winy, które miałaby poskutkować gniewem Boga. Chory zachowuje jednak zaskakujący spokój. Cierpi, ale nie obwinia Boga. Uważa, że każde życiowe doświadczenie to boży dar. Ufa Bogu i poddaje się zupełnie jego woli, co w finale opowieści skutkuje błogosławieństwem Stwórcy.
Motyw człowieczeństwa
Opowieść o Hiobie ma wymiar uniwersalny. Bohater biblijnej opowieści uosabia każdego, cierpiącego niewinnie człowieka. Hiob nie popełnia zła i zdaje sobie sprawę ze swej niewinności. Do końca broni swojego honoru (i nieomylności Boga), mimo tego, że żona i przyjaciele wydali na niego wyrok. Dla Izraelitów trąd – którym szatan dotyka bohatera – był chorobą nieczystą. Przyjaciele bohatera wierzą, że ten popełnił jakąś niegodziwość. Świadczy o tym nagromadzenie nieszczęść dotykających Hioba. Nieszczęść, które przekraczają ludzkie wyobrażenia o złym, niesprzyjającym losie. Hiob do końca walczy o swoją godność, gdyż jest to jedyna wartość jaka mu pozostaje. Postawa biblijnego bohatera stała się wielką inspiracją dla artystów poruszających w swych dziełach wątek ludzkiej godności i humanizmu.