Richard Strauss - biografia i twórczość

Richard Strauss urodził się w 1864 roku w Monachium. Jego ojciec, Franz Strauss, także był muzykiem, grał na waltorni. To on był pierwszym nauczycielem syna. Od 1882 Richard studiował filozofię i historię sztuki na uniwersytecie w Monachium, ale już po roku zrezygnował z nauki i wyruszył do Berlina. Tam został asystentem Hansa von Bülowa, a po roku samodzielnym dyrygentem.

W 1889 roku miała miejsce premiera jego pierwszego poematu symfonicznego „Don Juan”, która przyniosła mieszane komentarze. Kompozytor był jednak zadowolony, jego zdaniem każde nowatorstwo na początku jest odrzucane. Jak się miało okazać – Strauss miał rację.

W 1894 roku ożenił się z sopranistką Pauline de Ahna. W 1897 roku przyszedł na świat ich syn, Franz. Strauss pracował jako kapelmistrz orkiestr w Meiningen, Monachium, w Berlinie, a także w Wiedniu. Prawdziwym sukcesem okazała się premiera opery „Salome” w 1905 roku. Kompozytor zdobył nie tylko uznanie, ale też spore dochody, które pozwoliły mu nabyć dom w Garmisch-Partenkirchen.

Po dojściu Hitlera do władzy Strauss obawiał się o los swojego syna i jego żydowskiej rodziny. Prawdopodobnie z tego powodu, a także w nadziei, że nowe władze będą promować niemiecką muzykę, starał się utrzymywać dobre relacje z przedstawicielami rządu. Oficjalnie nigdy nie był członkiem NSDAP i starał się pozostać apolityczny, jednak wielu posądzało go o sprzyjanie nazistom. Faktem jest, że Strauss w 1933 roku objął stanowisko prezesa Reichsmusikkammer. W 1938 skomponował operę pt.: „Dzień pokoju”; jest to zakamuflowana krytyka wojny, a więc działań rządu gotującego się rozpoczęcia działań militarnych.

Od początku nazistowskich rządów wstawiał się za członkami swojej rodziny represjonowanymi ze względu na pochodzenie. W efekcie został objęty aresztem domowym w swojej posiadłości w Garmisch-Partenkirchen. Refleksje z tego okresu znalazły wyraz w „Metamorfozach”.

Kompozytor zmarł cztery lata po zakończeniu wojny, w 1949 roku w Garmisch-Partenkirchen w wieku 85 lat.

Twórczość Richarda Straussa

Strauss zaczął komponować bardzo wcześnie, jego pierwsze utwory pozostają pod wyraźnym wpływem twórczości Schumanna i Mendelssohna-Bartholdy'ego. Później zbliżył się do stylu Wagnera. Z tej inspiracji zrodził się poemat symfoniczny pt.: „Don Juan”, który zapoczątkowuje dojrzały okres twórczości kompozytora. Z tego okresu pochodzą także: „Śmierć i przemienienie”  (1888-89), „Ucieszne figle Dyla Sowizdrzała” (1894-95), „Tako rzecze Zaratustra” (1896), „Don Kichot” (1897) i „Życie bohatera” (1897-98).

Kolejny etap twórczości Straussa to zwrot w stronę opery. Pierwsze kompozycje w tym gatunku – „Guntram” (1894) i „Feuersnot” (1901) – spotkały się z bardzo złym przyjęciem, jednak artysta nie rezygnował z kolejnych prób i w końcu zasłużony sukces przyniosła mu „Salome” (1905). Kompozytor wybrał ciekawy temat, posłużył się dysonansami i rozbudowaną chromatyką. W 1909 roku napisał „Elektrę”, a w następnych latach m.in.: „Ariadnę na Naksos”, „Kobietę bez cienia”, „Helenę egipską”, „Arabellę”, „Milczącą kobietę”, „Dzień pokoju”, „Dafne”, Miłość Danae”, „Capriccio”.

Jego styl ewoluował w stronę form bardziej melodyjnych. Kompozytor łagodził dysonanse, pozostając wiernym chromatycznej harmonii wagnerowskiej. Najliczniejszą grupę utworów w dorobku kompozytora stanowią pieśni – jest ich około 150.

W ostatnich latach życia Richard Strauss tworzył dzieła wyjątkowo emocjonalne, oddające grozę wojennych przeżyć. Szczególnym kunsztem odznaczają się „Metamorfozy” i „Cztery Ostatnie Pieśni” poruszające temat zbliżającej się śmierci.

Richard Strauss (1900)