Gustav Mahler - biografia i utwory

Moritz Nähr - Gustav Mahler (1907)

Gustav Mahler przyszedł na świat w 1860 roku w Kalište, miejscowości należącej wówczas do Cesarstwa Austriackiego (obecnie do Czech), jako drugie z dwanaściorga dzieci Bernarda i Marii. Mahlerowie byli niemieckojęzycznymi Żydami zajmującymi się handlem. W 1860 roku przenieśli się do Igławy, gdzie za sprawą m.in. opery i Towarzystwa Muzycznego żywo toczyło się życie kulturalne. W Igławie Mahler zetknął się z muzyką wojskową i ludową, co nie pozostało bez znaczenia dla jego późniejszych kompozycji.

Muzyką fascynował się od najmłodszych lat, a jako sześciolatek rozpoczął naukę gry na fortepianie. Mając 10 lat, dał swój pierwszy koncert pianistyczny. W 1870 rozpoczął naukę w miejscowym gimnazjum, a w 1875 w wiedeńskim konserwatorium. W tym czasie tworzył swoje pierwsze kompozycje: „Sonatę skrzypcową”, „Kwartet fortepianowy”, „Preludium symfoniczne”.

Po ukończeniu iławskiego gimnazjum i zdaniu matury oraz po ukończeniu klas fortepianu i kompozycji w konserwatorium Mahler rozpoczął studia na uniwersytecie w Wiedniu. W 1880 podjął pracę w charakterze dyrygenta w Bad hal w Górnej Austrii. Później został zatrudniony na stanowisku kapelmistrza teatru Laibach, a następnie teatru w Ołomuńcu. Od 1885 dyrygował w Operze w Pradze, a rok później w Lipsku. W 1888 roku został mianowany dyrektorem Królewskiej Opery Węgierskiej w Budapeszcie. Ogromną sławę przyniosły mu wystawienia „Eugeniusza Oniegina” Czajkowskiego w Hamburgu, „Fidelia” Beethovena , „Tristana i Izoldy” i „Pierścienia Nibelunga” Wagnera w Londynie. Mahler przez cały czas pracował też nad własnymi kompozycjami, które jednak nie były entuzjastycznie przyjmowane przez publiczność ani środowisko akademickie.

W 1889 roku kompozytor w ciągu kilku miesięcy stracił ojca, matkę i siostrę. Tym samym stał się głową rodziny odpowiedzialną za pozostałe rodzeństwo.

Ważnym wydarzeniem w jego życiu było przyjęcie chrztu w kościele katolickim w 1897 roku. Przyjęcie wiary chrześcijańskiej było warunkiem do objęcia stanowiska dyrygenta, a później także dyrektora Opery Wiedeńskiej. Jest to najlepszy okres w karierze dyrygenckiej Mahlera, koncertuje w Berlinie, Lwowie, Amsterdamie, Hadze, Weimarze, Frankfurcie, Hamburgu, Trieście, Rzymie, Wrocławiu, Warszawie, Petersburgu. W 1901 zmagał się z ciężka chorobą, co wiązało się z pobytem w sanatorium. W marcu następnego roku wstąpił w związek małżeński z Almą Schindler, kobietą młodszą od niego o 19 lat. Z tego związku przyszły na świat dwie córki: Maria Anna i Anna Justyna. Dyrektorem wiedeńskiej opery był do roku 1907, kiedy to podał się do dymisji ze względu na konflikty ze współpracownikami. Pogarszał się też stan zdrowia kompozytora, w związku z tym musiał zaprzestać górskich wycieczek, pływania i jazdy na rowerze.

Pod koniec roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, by przyjąć ofertę pracy w Metropolitan Opera. Przez ostatnie lata życia poprawiał i udoskonalał swoje kompozycje. W 1910 miała miejsce premiera jego „VIII Symfonii”. Amerykańskie środowisko muzyczne przyjęło ją z zachwytem. Był to największy sukces Mahlera jako kompozytora za jego życia. Niestety jego choroba postępowała.

Zmarł w 1911 roku w Wiedniu.

Twórczość Gustava Mahlera

Mahler jest uważany za jednego z najwybitniejszych kompozytorów i dyrygentów doby neoromantyzmu. Za życia cieszył się przede wszystkim sławą dyrygenta, szczególnie uwielbianego w repertuarze beethovenowskim i wagnerowskim. Jego własne kompozycje zyskały uznanie dopiero po śmierci artysty, ok. połowy XX wieku. Dziewiętnastowieczny Wiedeń nie darzył ich szczególnym uznaniem.

W dorobku kompozytora najwyżej cenione są symfonie, których stworzył łącznie 11 (m.in. I Symfonia D-dur „Tytan”, II Symfonia c-moll „Zmartwychwstanie”, V Symfonia cis-moll, VIII Symfonia Es-dur „Symfonia tysiąca”). Ponadto był autorem wielu pieśni („Pieśń skargi”, „Pieśń wędrującego czeladnika”, „Pieśni na śmierć dzieci”) i kilku innych utworów o mniejszym znaczeniu (np. „Kwartet fortepianowy”, „Nokturn na wiolonczelę”).

Mahler należy do grona ekspresjonistów, jego utwory są wyrazem gwałtownych emocji, uzewnętrznieniem lęków. Artysta popadał w zmienne nastroje – od histerii po melancholię, co oddają jego kompozycje. Prawdopodobnie na kształt jego muzyki miały wpływ ciężkie przeżycia, szczególnie utrata bliskich osób, ale też konflikty w środowisku zawodowym i niezrozumienie jego twórczości przez współczesnych.

W pierwszym okresie twórczości inspirował się Weberem i Wagnerem. Jego dzieła były monumentalne, przeznaczone do wykonywania przez ogromne orkiestry i chóry. Później jego kompozycje złagodniały, stały się bardziej melancholijne. Chętnie posługiwał się kontrastem, łącząc rożne tradycje: wojskowe, religijne i ludowe.