 |
| Titian - portret Jana Kalwina |
Jan Kalwin urodził się we francuskim mieście Noyon, gdzie mieściła się w tym czasie siedziba biskupa. Ojciec Jana, Gererd Kalwin, był biskupim notariuszem, a później sekretarzem. Jan otrzymał staranne wykształcenie. W 1523 udał się do Paryża, by podjąć studia teologiczne, bowiem ojciec przewidział dla niego karierę duchownego. Na Uniwersytecie Paryskim zetknął się Kalwin z nowymi renesansowymi prądami, które wydały mu się o wiele bardzie atrakcyjne niż stary scholastyczny model nauczania. Z zainteresowaniem studiował pisma Lutra i d'Etaplesa, oddalając się od katolicyzmu. W 1528 r. uzyskał tytuł magistra, wówczas zgodnie z wolą ojca rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Orleanie. Naukę kontynuował w Bourges i w Paryżu, by w 1531 r. uzyskać tytuł doktora prawa.
W tym samym roku zmarł jego ojciec – od tej pory Jan mógł sam decydować o swojej przyszłości. Wrócił więc do Paryża i wkrótce przystąpił do protestantów. Prawdopodobnie to Jan Kalwin napisał mowę inauguracyjną rektora Nicolasa Copa. W przemówieniu tym rektor opowiedział się za tezami Lutra i potępił działania Kościoła katolickiego. Wybuchł wielki skandal i rektor razem z Kalwinem musiał opuścić miasto.
Kalwin wiele podróżował, był we Włoszech i w Szwajcarii, w końcu wrócił w rodzinne strony, gdzie zrzekł się dochodów z kościelnych beneficjów, uważał to bowiem za niemoralne źródło utrzymania. Gest ten przypieczętował jego zerwanie z Kościołem katolickim. Niedługo potem musiał opuścić Francję, ponieważ zaczęły się dotkliwe prześladowania innowierców.
Udał się do Bazylei, gdzie wydał dzieło zatytułowane „Ustanowienie religii chrześcijańskiej” – jest to najważniejsza praca w jego dorobku. Wydaje się, że ambicją Kalwina było wieść spokojne akademickie życie w zgodzie z własnym sumieniem. Los zrządził, że stał się on czołową postacią ruchu reformatorskiego.
W 1536 roku na stałe osiadł w Genewie, gdzie przeorganizował miejscowy kościół, dając początek nowej doktrynie. Surowa dyscyplina moralna nie wszystkim mieszkańcom przypadła do gustu. Opozycja przeciwko Kalwinowi narastała i po dwóch latach pobytu w Genewie reformator musiał opuścić miasto. Udał się do Strasburga i oddał pracy naukowej. Prześladowania religijne we Francji zmusiły wielu protestantów do ucieczki z kraju. Z myślą o nich Kalwin przystąpił do tworzenia spójnego systemu religijnego opartego na Piśmie Świętym. Tak powstała nowa liturgia.
W 1539 Kalwin poślubił wdowę, Idette de Bure, z którą żył szczęśliwie przez 10 lat, aż do jej śmierci. W tymże roku rada Genewy zwróciła się do niego z prośbą o powrót. Mimo obaw i nie najlepszych wspomnień, Kalwin zdecydował się przybyć. Był to niewątpliwie wielki triumf jego doktryny. Na nowo podjął się organizowania życia społecznego w duchu religijnym.
W 1559 z jego inicjatywy powstała akademia teologiczna, rozpowszechniająca nową doktrynę. Kalwin sprawował faktyczną władzę w Genewie, nie mając żadnej oficjalnej funkcji, był mężem opatrznościowym, najwyższym autorytetem. W tym czasie Genewa stała się silnym ośrodkiem reformatorskim, napływały do niej setki prześladowanych protestantów. Sprawnie zarządzana, stała się „protestanckim Rzymem”.
Kalwin zmarł w 1564 roku. Pochowano go na cmentarzu w Genewie, zgodnie z jego wolą w skromnym grobie, oznaczonym tylko inicjałami.
Poglądy Jana Kalwina – kalwinizm
Podobnie jak Luter, Kalwin nie uznawał autorytetu papieża, odrzucał całą tradycję kościelną, odwołując się jedynie do Pisma Świętego.
Adoktrynalność. „Ecclesia reformata semper reformanda” – Kalwin uważał, ze Kościół musi się nieustannie reformować. Tylko Pismo Święte jest niepodważalne. W efekcie kalwinizm, który pierwotnie był bardzo restrykcyjny, stanowi obecnie liberalne wyznanie.
Jan Kalwin był wyznawcą predestynacji. Uważał, że o zbawieniu decyduje wyłącznie Bóg – już w momencie narodzin człowiek jest powołany do zbawienia lub skazany na potępienie. Istota ludzka nie ma na to wpływu. Moralne postępowanie dowodzi tylko, że dana jednostka należy do grona wybranych.
Dobrobyt materialny – według Kalwina jest przejawem Boskiej łaski. Bogacenie się jest szlachetne, choć żyć należy skromnie i cnotliwie.
Rygoryzm moralny – Kalwin był przeciwnikiem wielu rozrywek, zabraniał tańca, śpiewu, hazardu czy noszenia ozdób.
Człowiek – Jan Kalwin postrzegał człowieka na sposób średniowieczny – jako istotę słabą, skażoną grzechem pierworodnym i bezwolną. Tylko Bóg ma moc decydowania o ludzkim losie.
Istotne skutki działalności Jana Kalwina
Reorganizacja kościoła w Genewie
Kalwin przeorganizował nie tylko życie religijne, ale też społeczne wszystkich wiernych. Powołał tzw. Konsystorz Genewski, czyli ciało nadzorcze, decydujące o życiu codziennym mieszkańców. I tak zabroniono na przykład tańca, nieprzystojnych śpiewów, a nawet czytania romansów. Ze świątyni usunięto właściwie wszystkie ozdoby, wizerunki świętych, ornaty, sztandary, a nawet ołtarz. Centralnym miejscem stała się kazalnica. Kazanie zaś stanowiło najważniejszy punkt nabożeństwa i zawsze dotyczyło konkretnego fragmentu Biblii.
Wystąpienia publiczne
Kalwin występował w imieniu protestantów podczas dysput teologicznych w Wormacji i Ratyzbonie. Publikując w języku francuskim, niewątpliwie przyczynił się do jego rozwoju.