 |
| Marcin Luter |
Marcin Luter urodził się w roku 1483 w Eisleben. Jego rodzice wywodzili się warstwy tzw. dziedzicznych czynszowników, jednak zła sytuacja materialna zmusiła ich do opuszczenia wsi i poszukiwania pracy w mieście. Już po narodzinach syna przenieśli się do Mansfeld – Hans Luter, ojciec przyszłego reformatora, został hutnikiem, a z czasem nabył własny piec hutniczy. Sytuacja ekonomiczna rodziny na tyle się poprawiła, że pięcioletni Marcin mógł rozpocząć edukację w szkole miejskiej, a później parafialnej. Kiedy ukończył 18 lat, udał się na studia do Erfurtu. W 1505 roku uzyskał tytuł magistra filozofii i kontynuował naukę na wydziale prawa.
W tym samym roku podjął też decyzję o wstąpieniu do zakonu augustianów. Odbyło się to wbrew woli ojca, który pragnął, by syn został prawnikiem. Marcin wybrał zgromadzenie eremitów o najsurowszej regule. Odbył nowicjat i w 1507 r. przyjął świecenia kapłańskie. Od 1508 roku przebywał w klasztorze w Wittenberdze. Na tamtejszym uniwersytecie studiował teologię i wykładał filozofię moralną. W 1510 roku odbył podróż do Rzymu. Obraz papiestwa, jaki ujrzał, był dla niego wstrząsający. Przekonał się, że papież (Juliusz II) pochłonięty jest toczącymi się wojnami, księża uwikłani w politykę ledwie zachowują pozory pobożności, sakramenty traktowane są jak karty przetargowe, a msze odprawiane w pospiechu i byle jak. Po powrocie do kraju Luter objął profesurę biblistyki na Uniwersytecie w Wittenberdze. W tym czasie studiował pilnie grekę i hebrajski.
W 1516 roku, kiedy papież ustanowił sprzedaż odpustów, doszło do pierwszego konfliktu Lutra z oficjalnym stanowiskiem Kościoła. W 1517 r. opublikował on „Disputatio contra scholastcam theologiam”, gdzie potępiał kupowanie odpustów. Nie sprzeciwiał się jednak papieżowi, uznając jego dobrą wolę i szlachetne pobudki, a piętnował jedynie karczmarzy odpustowych i źle pojmowaną przez lud ideę. Pismo to nie doczekało się większego oddźwięku wśród duchownych. Dlatego Luter postanowił spisać swoje tezy i przesłać je do arcybiskupa Moguncji i biskupa Brandenburgii. Tak też zrobił. 31 października 1517 r. ogłosił 95 tez wymierzonych przeciwko licznym nadużyciom w Kościele. Data ta jest uznawana za początek reformacji w Europie.
Początkowo papież nie przywiązywał większej wagi do wystąpienia Lutra, jednak za sprawą druku idee te zaczęły się szybko rozprzestrzeniać i ruch przybierał na sile. Luter został wezwany do Rzymu, jednak dzięki elektorowi saskiemu (być może pomnemu na los Husa) do przesłuchania doszło w Augsburgu i poprowadził je legat papieski, kardynał Kajetan. Kardynał nie zamierzał podejmować dysputy teologicznej, zażądał po prostu odwołania wszystkich tez, na co Luter się nie zgodził.
Wydaje się, że od wczesnej młodości Lutra trawiły lęki natury egzystencjalnej, pragnął dostąpić zbawienia, nie wiedział jednak, jaka droga będzie najsłuszniejsza. Śluby zakonne nie ukoiły tych niepokojów i Luter nadal poszukiwał odpowiedzi. Znalazł ją w teorii predestynacji. Ten duchowy przełom datował na lata 1518-1519.
Opór Lutra wobec doktryny katolickiej narastał. W 1519 r., kiedy doszło do dysputy za sprawą legata Jana Ecka, był nie tylko przeciwnikiem idei sprzedaży odpustów, ale zwolennikiem gruntownej odnowy Kościoła. W trakcie dysputy zanegował prymat papieża. W efekcie zagrożono mu ekskomuniką, a jego pisma miały zostać zniszczone. W odpowiedzi na papieską bullę Luter ogłosił „O naprawie stanu chrześcijańskiego”, „O niewoli babilońskiej Kościoła” i „O wolności chrześcijanina” – trzy pisma, w których wyłożył swój program reformy Kościoła.
W grudniu 1510 roku publicznie spalił potępiającą go bullę, czyn ten stanowi oficjalne zerwanie Lutra z Kościołem katolickim. W odpowiedzi papież obłożył go klątwą.
Papieża poparł cesarz, Karol V, i w edykcie wormackim skazał Lutra i wszystkich jego zwolenników na banicję. Schronienia reformatorowi udzielił Fryderyk Mądry.
Idee Lutra zdążyły już jednak ogarnąć cały kraj i zyskać sobie wielu zwolenników. Na tle religijnym dochodziło do wielu starć. Dopiero w 1532 roku zawarto pokój, nie gwarantujący protestantom równych praw, ale zapewniający względny spokój.
W 1525 roku Marcin Luter, były zakonnik wstąpił w związek małżeński z byłą zakonnicą, Katarzyną von Bora i miał z nią kilkoro dzieci.
Zmarł w 1546 roku w swoim rodzinnym mieście. Przybył tam na prośbę hrabiów Mansfeldów jako arbiter w powstałym między nimi sporze. W podróży nabawił się przeziębienia i po kilku tygodniach zmarł. Pochowano go w Wittenberdze.
Poglądy Marcina Lutra - luteranizm
Sprzedaż odpustów
W 1516 roku papież Leon X miał poważne problemy finansowe. Potrzebował pieniędzy na spłatę długów i budowę nowej Bazyliki św. Piotra, ustanowił więc sprzedaż odpustów. Luter ostro się temu sprzeciwiał, wierzył, że odpuszczenie grzechów wymaga wiary, żalu za grzechy i pokuty. Kupowanie tego, co należało do sfery ducha, było jawnym nadużyciem.
Sola scriptura („Jedynie Pismo”)
To jedno z czterech podstawowych założeń Lutra. Uważał, że Pismo Święte jest słowem Bożym i to w nim należy szukać wszelkich odpowiedzi. Ludzkie ustalenia (decyzje soborów i papieży) nie mogą decydować o dogmatach. Luter był zwolennikiem upowszechniania Pisma Świętego wśród świeckich.
Solus Christus („Jedynie Chrystus”)
To hasło negujące potrzebę pośrednictwa w procesie zbawienia. Zdaniem Lutra, tylko Bóg decyduje o zbawieniu. Tym samym odrzucił on kult świętych, sakrament spowiedzi czy możliwość kupienia odpustu.
Sola gratia („Jedynie łaska”)
Łaska jest darem od Boga, człowiek nie ma na nią wpływu. O zbawieniu nie przesądzają dobre uczynki – one wynikają z wiary.
Solum Verbum („Jedynie Słowo”)
Według Lutra, Kościół to nie instytucja, na czele której stoi papież, ale społeczność wyznająca Słowo Boże. Wszelka obrzędowość jest tylko symboliczna, nie ma realnego znaczenia, istotą wyznawania wiary jest zwiastowanie Ewangelii.
Autorytet papieża
Zdaniem Lutra zwierzchnictwo papieża nad całym Kościołem nie ma żadnego uzasadnienia w Biblii. Podobnie zresztą jak decyzje soborów, które mogą być błędne.
Istotne skutki działalności Marcina Lutra
Marcin Luter przełożył Pismo Święte na język niemiecki. Był to pierwszy tak przystępny przekład, zrozumiały także dla ludzi prostych, pozbawiony łacińskich kalek. Praca ta miała doniosłe znaczenie dla rozwoju języka niemieckiego, język reformatora stał się bowiem wzorem dla późniejszych twórców, piszących w języku niemieckim.