Tryby warunkowe (conditionals)
Zdania warunkowe składają się z dwóch części: wprowadzającej pewien warunek i konsekwencji spełnienia tego warunku, przy czym kolejność tych części w zdaniu nie ma znaczenia.
Wyróżniamy następujące typy zdań warunkowych:
- Zerowy tryb warunkowy (Zero conditional)
- Pierwszy tryb warunkowy (First conditional)
- Drugi tryb warunkowy (Second conditional)
- Trzeci tryb warunkowy (Third conditional)
- Mieszany tryb warunkowy (Mixed conditional)
Stosowanie trybów warunkowych (w szczególności pierwszego i drugiego) może czasami zależeć od intencji i przekonań mówiącego. Używając danego typu zdań warunkowych, mówiący wyraża swoje subiektywne nastawienie wobec prawdopodobieństwa danej sytuacji.
Zerowy tryb warunkowy (zero conditional) obejmuje zdania odnoszące się do faktów, rzeczy o których mówiący ma przekonanie, że są prawdziwe. W tego typu konstrukcjach używamy czasów teraźniejszych (preset simple i present continuous):
If you press this button, the TV turns on. - Jeśli wciśniesz ten guzik, telewizor się włączy.
Water boils, if you heat it. - Woda się gotuje jeśli się ją podgrzeje.
You put on weight, if you eat a lot. - Jeśli dużo jesz, przybierasz na wadze.
Pierwszy tryb warunkowy (first conditional) opisuje prawdziwe lub prawdopodobne sytuacje. W tego typu zdaniach po 'if' używamy czasu present simple, który odwołuje się do przyszłości:
If we go by plane, it will be cheaper. - Jeśli polecimy samolotem, będzie taniej.
If you don't feel well, we won't go to the swimming pool. - Jeśli będziesz źle się czuć, nie pójdziemy na basen.
I'll be surprised, if he calls me. - Będę zaskoczona, jeśli on do mnie zadzwoni.
Popularne jest także użycie czasowników modalnych (can, might):
If your homework is too difficult, I can help you do it. - Jeśli twoje zadanie domowe jest za trudne, mogę pomóc ci je rozwiązać.
If she lives now, she might catch the bus. - Jeśli ona wyjdzie teraz, może złapie autobus.
Drugi tryb warunkowy (second conditional) opisuje nieprawdziwe lub mniej prawdopodobne sytuacje. Wypowiedzi z użyciem drugiego okresu warunkowego wprowadzają teoretyczny warunek i możliwą sytuację, jaka by nastąpiła, gdyby ten warunek został spełniony. Mimo że odwołujemy się niejako do przyszłości (wyimaginowanej), po 'if' używamy czasu past simple. W drugiej części zdania występuje 'would':
If I won the lottery, I would buy a new house at the seaside. - Gdybym wygrał na loterii, kupiłbym dom nad morzem.
If we had more time, we would visit you. - Gdybyśmy mieli więcej czasu, odwiedzilibyśmy cię.
I would be happy, if I got that job. - Byłbym szczęśliwy, gdybym dostał tę pracę.
Powszechne jest też użycie czasowników modalnych might i could:
If you become a celebrity, you might be very busy. - Jeśli stałbyś się celebrytą, mógłbyś być bardzo zajęty.
He could win, if he tried. - Mógłby wygrać, gdyby spróbował.
W języku formalnym zamiast 'was' (w pierwszej i trzeciej osobie liczby pojedynczej) używamy często 'were':
If I were you, I would go to this party. - Gdybym była tobą (na twoim miejscu) poszłabym na tą imprezę.
If he were in your shoes, he wouldn't give up. Gdyby on był na twoim miejscu, nie poddałby się.
Trzeci tryb warunkowy (third conditional) opisuje sytuacje nieprawdziwe odnoszące się do przeszłości. W tego typu zdaniach po 'if' występuje czas past perfect. W drugiej części zdania (the result clause) używamy would + have + past participle:
If you had studied more, you would have passed the exam. - Gdybyś więcej się uczył, zdałbyś egzamin.
Powyższe zdanie odnosi się do sytuacji z przeszłości, której nie można już zmienić: nie uczyłeś się, więc nie zdałeś egzaminu. Wprowadza jednak alternatywną wizję tego, co by było gdyby... Gdybyś się więcej uczył, zdałbyś egzamin.
Inne przykłady zdań:
If she had told me, I would have helped her. - Gdyby ona mi powiedziała, pomogłabym jej.
If I had had an umbrella with me, I wouldn't have got wet. - Gdybym miał parasol, nie zmókłbym
You wouldn't have fallen, if you had been more careful. - Gdybyś był bardziej ostrożny, nie upadłbyś.
Mieszane tryby warunkowe, czyli mixed conditionals (drugi i trzeci tryb warunkowy) używane są w przypadkach, gdy rezultat wydarzeń z przeszłości odczuwany jest do dnia dzisiejszego:
If he hadn't told me, I wouldn't be here. - Gdyby on mi nie powiedział, nie byłoby mnie tu teraz. (III i II)
I wouldn't be surprised, if they had forgotten about our meeting. - Nie zdziwiłbym się, gdyby oni zapomnieli o naszym spotkaniu. (II i III)
If our English teacher had encouraged us to learn more, we would be fluent speakers now. - Gdyby nasz nauczyciel od angielskiego zachęcał nas więcej do nauki, mówilibyśmy dziś płynnie. (III i II)
Inwersja w trybach warunkowych
Tryby warunkowe mogą obejść się bez 'if'. W takich przypadkach niezbędne jest jednak zastosowanie inwersji (szyku przestawnego). Inwersja jest cechą języka formalnego, np:
Were you to go abroad, you might need a passport.
Had I met her, I would have told you.
Co zamiast 'if'?
Warunek może zostać wyrażony także za pomocą następujących wyrazów i struktur: unless (jeśli nie), provided that (pod warunkiem), as long as (jeśli tylko), supposing (załóżmy, że), imagine (wyobraź sobie), but for (gdyby nie), otherwise (w przeciwnym razie), in case (w razie gdyby), even though (mimo że).
Przykłady zdań:
Don't say anything, unless they ask you to. - Nie mów nic, jeśli cię o to nie poproszą.
Imagine you won the lottery. What would you do? - Wyobraź sobie, że wygrałeś na loterii. Co byś zrobił?
I have to go now, otherwise I'll be late for school. - Muszę wyjść teraz, w przeciwnym razie spóźnię się do szkoły.
But for your help, we wouldn't have managed to finish it. - Gdyby nie twoja pomoc, nie zdołalibyśmy tego ukończyć.
Take your coat in case it is cold. - Weź płaszcz na wypadek, gdyby było zimno.
Możliwe jest także stworzenie zdań warunkowych za pomocą trybu rozkazującego:
Choose our offer, and you will be satisfied! - Wybierz naszą ofertę, a będziesz zadowolony.
Powyższe zdanie można zmodyfikować przez 'if', a znaczenie pozostanie to samo:
If you choose our offer, you will be satisfied – Jeśli wybierzesz naszą ofertę, będziesz zadowolony.