Rok 1968 w Polsce i w Europie Zachodniej - opis, porównanie

Rok 1968 był niezwykle interesującym i znamiennym symbolem zmian, jakie zaszły na świecie po zakończeniu II wojny światowej. Wtedy to właśnie w Europie i Ameryce doszło do szeregu wystąpień, inspirowanych głównie przez młode pokolenie urodzone tuż po wojnie i nie pamiętające jej okropieństw. Skala owych wystąpień, jak również ich podłoże różniło się znacznie w zależności od regionu i sytuacji politycznej w danym kraju.

W roku 1968 doszło do szeregu wystąpień studenckich w Stanach Zjednoczonych. Były one związane z ruchem hippisowskim – skrajnie antywojennym, pacyfistycznym, propagującym wolną miłość, narkotyki i wolność. Młodzież sprzeciwiała się trwającej wojnie w Wietnamie i ostro krytykowała rząd, żądając stworzenia „nowej jakości”. Symbolem owego buntu był zwłaszcza słynny festiwal muzyczny w Woodstock, na który przybyły setki tysięcy ludzi.

Nieco inne podłoże miały z kolei wystąpienia w Niemczech Wschodnich i Zachodnich. Zwłaszcza w Niemczech Wschodnich młodzież protestowała nie tylko przeciwko władzy jako takiej, ale głównie w celu złagodzenia cenzury i kontroli władz nad prywatnymi aspektami życia obywateli. Pojawiał się również motyw koniecznego zjednoczenia obu krajów niemieckich. Rozruchy te zostały jednak stłumione przez władze NRD, w wielu miejscach przy użyciu radzkieckich garnizonów. Ubocznym skutkiem bylo też zacieśnienie blokady Berlina Zachodniego i dodatkowe wzmocnienie Muru Berlińskiego.

Mimo to „pokolenie '68” stało się liczącą siłą niemieckiej sceny politycznej. Do głównych idei owego ruchu, złożonego ze studentów i osób urodzonych tuż po II wojnie światowej, należało zerwanie z powszechną żałobą i zbiorową winą za okrucieństwa II wojny światowej, budowę „nowego ładu” i odbudowę dawnego niemieckiego statusu w Europie. Z czasem ruch rozbił się na mniejsze frakcje, z których część przyjęła ugodowe hasła, inne zaś zostały wchłonięte przez neonazistów.  Do równie tragicznych wystąpień doszło w Czechosłowacji, gdzie starano się wprowadzić całkiem nowe oblicze komunizmu, dokonując wymiany prawie całego rządu. Słynne stało się hasło wprowadzania socjalizmu „z ludzką twarzą”, czego symbolem miał stać się rząd premiera Dubceka. Zerwanie z linią ZSRR stało jednak w sprzeczności z ideałami komunizmu lansowanymi przez to państwo. Czechosłowackie powstanie skończyło się interwencją państw Układu Warszawskiego (niechluban operacja „Dunaj”, w której brały udział również siły polskie) i krwawym stłumieniem „rebelii”.

W tym samym czasie, wiosną 1968 roku, do protestów doszło również w Polsce. W odróżnieniu od pozostałych krajów  inne były skutki zrywu. Podobnie jak wszędzie indziej, niepokoje i protesty zostały wywołane przez nową, powojenną generację młodzieży, chcącą wprowadzić zmiany w istniejącej rzeczywistości. Symbolem chęci obalenia cenzury i złagodzenia reżimu, bodźcem rozpoczynającym rozruchy była sprawa zdjęcia przedstawienia „Dziady” ze sceny, za rzekomą antyradziecką wymowę. Jednakże ruchy w Polsce zostały wykorzystane przez władze partyjne do przeprowadzenia wewnętrznej „czystki” w partii i wydalenia z niej osób pochodzenia żydowskiego. Wydarzenia te odbiły się negatywnym echem zarówno w kraju, jak i za granicą, wywołując oskarżenia o antysemityzm. W wyniku emigracji setki rodzin musiało opuścić kraj, a w wyniku walk wewnątrzpartyjnych ostatecznie władzę dwa lata później przejęła ekipa Edwarda Gierka.