Zmienność niedziedziczna (środowiskowa) to zmiany fenotypu pod wpływem rożnych warunków środowiskowych. Fenotyp jest więc efektem współdziałania między genotypem, a środowiskiem. Zmienność niedziedziczna jak sama nazwa wskazuje nie może być przekazywana z pokolenia na pokolenie. Ponadto istnieją pewne granice, w obrębie których genotyp może zmieniać fenotyp. Granice te nazywamy plastycznością genotypu. Przykładem zmienności środowiskowej są liście strzałki wodnej. Przyjmą one odmienny kształt w zależności od miejsca, w którym się rozwijają (strzałkowate – powyżej lustra wody, owalne – na wodzie i taśmowate – pod wodą). Modyfikujący wpływ środowiska można zaobserwować także w barwie tłuszczu królików. U tych zwierząt cechą dominującą jest biała barwa tłuszczu, a cecha recesywną żółta. Tak więc po skrzyżowaniu dwóch homozygot: dominującej i recesywnej w pokoleniu F2 rozszczepienie cech powinno wynosić 3:1. Taki wynik uzyskamy jednak jedynie wtedy, gdy króliki będą karmione paszą bogatą w ksantofile (barwniki, które po odłożeniu w tłuszczu dają mu żółty kolor). W przeciwnym razie tłuszcz wszystkich osobników będzie biały.
 |
| Liście strzałki wodnej są przykładem zmienności niedziedzicznej |
Zmienność rekombinacyjna to zmiany genotypu powstałe w wyniku tworzenia nowych układów alleli, które nie prowadzą do zwiększenia puli genowej. Zmienność rekombinacyjna powstaje na drodze crossing-over, przypadkowej segregacji chromosomów w czasie mejozy oraz losowego łączenie się gamet w trakcie zapłodnienia.
Zmienność mutacyjna to zmiany genotypu powstałe pod wpływem mutacji, czyli nagłych, skokowych zmian zachodzących w obrębie materiału genetycznego, które prowadzą do powstania nowej informacji genetycznej. Mutacja komórek somatycznych nie dziedziczą się, natomiast mutacje komórek płciowych są przekazywane następnemu pokoleniu, jeśli dojdzie do połączenia zmienionych gamet. Mutacje mogą zachodzić w obrębie genów lub całych chromosomów.
|
Zmienność organizmów |
||||
|
Niedziedziczna |
Dziedziczna |
|||
|
|
Rekombinacyjna |
Mutacyjna |
||
|
|
Mutacje chromosomowe |
|||
|
strukturalne |
liczbowe |
|||