Najwcześniejszym typem społeczności jest społeczeństwo pierwotne. Tworzyły je niewielkie, kilkutysięczne wspólnoty, których życie uwarunkowane było silnie przez czynniki biologiczne i środowiskowe. Początkowo, społeczeństwa te przemieszczały się z miejsca na miejsce, wówczas ich podstawowym źródłem utrzymania było zbieractwo a także myślistwo i łowiectwo, praca oparta na zdolnościach manualnych członków danego społeczeństwa. Odejście od koczowniczego trybu życia umożliwiło zajęcie się uprawą roli oraz prymitywną hodowlą.
Role społeczne wynikały przede wszystkim z płci. Wykształcił się wyraźny podział pracy na czynności wyłącznie męskie lub żeńskie. Mężczyźni wykonywali prace, które wymagały większej siły fizycznej, np. rybołówstwo, polowanie na zwierzynę, obróbka metali, drewna. Do nich także należały obrzędy związane z religią, a także władza w strukturach plemiennych. Kobiety zajmowały się domem, opieką nad dziećmi, lżejszymi pracami na roli, a także tworzeniem odzieży. Także obyczaje, stroje różnicowały świat męski i żeński, próby przejmowania czynności i zwyczajów nie swojej płci, były napiętnowane.
W społeczeństwach pierwotnych, wyznaczane role zależne były ponadto od wieku. Kryterium wieku w hierarchii społecznej stanowiło podstawę ładu społecznego. Najmłodsi członkowie społeczności, tzn. osoby przed inicjacją nie odgrywali większej roli. Dopiero przejście inicjacji dawało przywileje, torowało drogę do awansu, nadania nowych, bardziej odpowiedzialnych i znaczących ról. Szczególną pozycję zajmowali ludzie starzy, przekazywali bowiem tradycje oraz jako osoby doświadczone życiowo pełniły funkcje doradcze, tworząc starszyznę.
Kultura, tradycja przekazywana była ustnie, z pokolenie na pokolenie, gdyż ludy pierwotne nie posługiwały się pismem. Zatem starsi ludzie zapewniali ciągłość plemienia, gdyż przekazywali dorobek kulturowy. Wzorce były przekazywane w niezmienionej postaci, bowiem każde odstępstwo burzyło porządek i łamało prawo, dlatego skrupulatnie dbano o najmniejsze drobiazgi.
Istotną rolę wśród społeczności pierwotnych odgrywało również pokrewieństwo (więzy krwi oraz więzy małżeńskie). Wyznaczało ono przynależność grupową, pozycję, możliwość uczestniczenia w strukturach władzy, a także stopień zamożności. Osoby o najwyższym statusie tworzyły tzw. grupy plemienne (pokrewieństwa), odgrywały one zasadniczą rolę polityczną, gospodarczą. Zamieszkiwały wspólną ziemie, którą wspólnie uprawiali, rozporządzali, nadawali przywileje i tytuły, sprawowali władzę na wybranym terytorium. Grupy plemienne tworzyły niejako stanową strukturę społeczną opartą na statusie majątkowym, jednak z możliwością zmiany przynależności do wybranego „stanu”.
Ludy pierwotne posiadały własny język, obyczaje, własne wierzenia (np. szamanizm), silne więzy oparte na związkach rodzinnych, tworzyły formalną organizację: radę plemienną, starszyznę, stanowisko wodza. Stanowiły niejako zaczątek narodu.
Obecnie pozostałości tradycyjnej obyczajowości społeczeństw pierwotnych kultywują niektóre plemiona w Afryce (np. Pigmeje, Buszmeni), ludność indiańska w Ameryce Północnej oraz ludność autochtoniczna w Australii (Aborygeni).