Norma prawna - najbardziej ogólna definicja normy prawnej wskazuje, że jest to reguła postępowania, wynikająca z przepisów prawnych, usankcjonowana przez kompetentny organ władzy (np. przez parlament, prezydenta) w należytym trybie. Norma prawna jest najmniejszym elementem tworzącym całość prawa, ponadto popartym przymusem państwowym.
Warto zaznaczyć, iż norma prawna posiada dwustronny charakter, bowiem kiedy jedna strona nabywa prawa, tworzy tym samym obowiązek prawny drugiej stronie. Innymi ważnymi cechami normy prawnej jest generalność i abstrakcyjność. Oznacza to, że nie indywidualizuje osoby, nie jest skierowana do ściśle sprecyzowanego adresata, ma ogólny charakter. Wyznacza skonkretyzowane warunki i zachowania, by mogły być powtarzalne. Odnosi się do czynów, nie zaś do myśli.
Wyróżniamy dwa stanowiska odnośnie budowy normy prawnej. Pierwsze to stanowisko trójelementowej normy prawnej. Według tego stanowiska normę prawną dzielimy na:
1. hipotezę – określa adresata normy (wskazuje czyje zachowanie dana norma reguluje), jego cechy (wiek, zawód) i okoliczności (miejsce, czas, zjawiska).
2. dyspozycję – określa zachowanie adresata w sytuacji wskazanej w hipotezie. Wskazuje jego uprawnienia lub obowiązki.
3. sankcję – precyzuje konsekwencje prawne, zastosowane wobec adresata w przypadku zachowania niezgodnego z dyspozycją.
Zwolennicy drugiego stanowiska polimorficznego (wielopostaciowego) konstruują normę prawną na wiele sposobów, w zależności od zamierzonego celu. Najpopularniejszym przykładem norm nie mieszczących się w trójelementowym modelu normy prawnej są normy sprężone. Składają się one z:
a) normy sankcjonowanej (wyraża powinność określonego zachowania się adresata normy, zakazy lub nakazy zachowania);
b) normy sankcjonującej (zakres zastosowania/hipoteza, zakres normowania/dyspozycja).
Wyżej wymienione stanowisko, uznaje sankcję za samodzielną normę, nietworzącą normy prawnej.
W systemie prawnym występuje wiele podziałów rodzajów norm prawnych. Najpopularniejsze z nich to podziały:
1. ze względu na adresata:
- indywidualne (adresat normy jest dokładnie wskazany z imienia i nazwiska;
- generalne (norma nie jest skierowana do sprecyzowanego adresata, lecz do szerokiej grupy adresatów);
2. ze względu na treść: nakazujące, zakazujące, dozwalające;
3. ze względu na okoliczności:
- abstrakcyjne (potencjalne zdarzenia);
- konkretne (określone zdarzenia);
4. ze względu na wartość aksjologiczną:
- słuszne (odpowiadają klasycznym poglądom co do oceny dobra i zła);
- niesłuszne (niezgodne z przyjętym kanonem dobra);
5. ze względu na sposób wyznaczenia danego zachowania:
- semiimperatywne (dają swobodę stronom stosunku prawnego, lecz wyznaczają granice postępowania);
- bezwzględnie obowiązujące (ius cogens) (wyznaczają jeden schemat zachowania);
- względnie obowiązujące (ius dispositivum) (obowiązują adresatów normy, jeżeli nie wystąpią określone przez normę warunki).