Ruch społeczny – definicja
Ruch społeczny to zbiorowe, spontaniczne działanie, ukierunkowane na określony cel, zmierzające do wywołania lub powstrzymania zmian społecznych. Z reguły ruchy społeczne nie tworzą sformalizowanych i zinstytucjonalizowanych struktur, jednak w momencie, kiedy pojawia się możliwość wpływania na władzę, przybierają formę instytucji, tworząc np. partie polityczne.
Ruchy społeczne – geneza
Genezę powstania ruchu społecznego należy rozpatrywać w 3 perspektywach: psychologicznej, socjologicznej oraz historyczno–politycznej.
Perspektywa psychologiczna szczególną uwagę zwraca na motywację jednostki, tę pozytywną – pragnienie tworzenia czegoś, a także negatywną – likwidacja przeszkód, ograniczających daną jednostkę. Problemy związane są ściśle ze stanami emocjonalnymi człowieka, jej subiektywnymi odczuciami. Jednostka przyłącza się do ruchu, kiedy w jej odczuciu, nie może realizować swoich potrzeb, aspiracji, które wcześniej realizowała, gdyż zewnętrze warunki się zmieniają np. kryzys gospodarczy. Istnieją przypadki, kiedy warunki zewnętrze pozostają niezmienne, jednak potrzeby jednostki, rosną szybciej, niż możliwości ich zaspokojenia.
Perspektywa socjologiczna – przyczyn powstania ruchu społecznego upatruje w charakterystycznym napięciu, jakie istnieje pomiędzy władzą, systemem politycznym a grupą społeczną. Początkowo jednostka wystosowuje do władzy żądanie rozwiązania jednego problemu. W przypadku negatywnego ustosunkowania się władzy politycznej, jednostka ta znajduje osoby, u których występuje podobny problem, następnie tworzy z nimi grupę społeczną. Jako grupa, kierują do władzy ponownie, nieco inaczej sformułowane, żądania, które dotyczą już zmiany ustaw lub wydania nowych rozporządzeń. Brak pozytywnej odpowiedzi, wzmaga, intensyfikuje działania grupy społecznej, która próbuje kolejny raz uzyskać swoje postulaty, domagając się nawet zmian podstaw systemu.
Perspektywa historyczno-polityczna – w tej perspektywie główny nacisk kładziony jest na konflikt społeczny, z którym ruchy społeczne są ściśle powiązane. Podłoże konfliktu stanowią dobra uważane przez społeczeństwo są cenne, będące w dyspozycji władzy.
Claus Offe, opisał ewolucję w sposobie funkcjonowania ruchów społecznych na przestrzenie ostatnich 150 lat. Podzielił ją na dwie fazy:
• stare ruchy społeczne, obejmujące lata od II połowy XIX do lat 60. XX w. – wówczas ruchy społeczne tworzyły wąskie kręgi osób, skupione wokół jednej grupy lub klasy społecznej. Były to grupy masowe, zajmujące się głównie problemami, swojej organizacji, zaś ich zasięg działania był ograniczony. Ponadto grupy te były często zinstytucjonalizowane i zhierarchizowane, na czele stał przywódca, lider i jego zastępcy, poniżej działacze odpowiedzialni za działania terenowe, oraz zwykli członkowie. Swoje postulaty przedstawiali głównie na wiecach, agitacjach ulicznych, pochodach. Stare ruchy społeczne żyły w symbiozie z władzą, która dzięki ich poparciu zyskiwała jej zaplecze społeczne
• nowe ruchy społeczne, obejmujące okres od lat 60. XX wieku do czasów dzisiejszych – ruchy te tworzą osoby, reprezentujące różnych zawodów i grup, przez co ruch nie jest jak wcześniej jednolity społecznie. Nowi uczestnicy, nowe hasła, często o zasięgu globalnym, dotyczące ekologii, rozwoju gospodarczego, pacyfizmu lub też spraw dotyczących jednostki tj. mniejszości etnicznych, seksualnych, wolności religijnej lub wolności słowa.
Ruchy społeczne – warunki
Warunkiem skuteczności działania ruchów społecznych jest właściwe określenie celu działania, a następnie doprecyzowanie strategii postępowania. Ważny jest również