Chcąc odróżnić ruchy społeczne spośród wielu innych inicjatyw człowieka, należy wskazać na cechy charakterystyczne tego typu inicjatyw społecznych.
Pierwszym wyróżnikiem tego ruchu jest spontaniczność – przy czym warto zauważyć, ze jest to element z reguły pojawiający się w pierwszej fazie istnienia – ruchy społeczne rodzą się spontanicznie, z czasem jednak ta spontaniczność ustępuje sformalizowaniu. Kolejnymi cechami ruchu społecznego są: masowy charakter oraz zespołowość działań. W przypadku masowości chodzi przede wszystkim o fakt, iż ruchy społeczne przeważnie zrzeszają dużą liczbę zwolenników oraz są wyrazicielami poglądów licznych grup. Z kolei zespołowość określa charakter działalności ruchów, które są oparte na współpracy wielu osób, grup czy organizacji. Warto wspomnieć ponadto, iż ruchy społeczne przeważnie obejmują dużą przestrzeń, nie ograniczają się do niewielkich terytoriów (mają wymiar ponadlokalny, czasem wręcz światowy).
Ostatnią cechą wartą zauważenie jest celowość ruchów społecznych. Każdy ruch wysuwa pewne postulaty, tworzy się wokół określonego programu, strategii działania, bez których funkcjonowanie tego typu inicjatyw byłoby bezzasadne.