Św. Tomasz należał do grona Dwunastu Apostołów. Nazywany jest również Didymosem, czyli Bliźniakiem. Ewangelie nie poświęcają mu wiele miejsca, a w Dziejach Apostolskich został wspomniany tylko raz – w wykazie Apostołów. Niemniej fragmenty poświęcone Tomaszowi są znaczące.
Zgodnie z treścią Pisma Świętego, to właśnie św. Tomasz był Apostołem gotowym ponieść śmierć razem z Jezusem:
Na to Tomasz, zwany Didymos, rzekł do współuczniów: «Chodźmy także i my, aby razem z Nim umrzeć». (J 11,16)
Z drugiej strony św. Tomasz nie wierzy Apostołom, którzy mówią, że widzieli zmartwychwstałego Jezusa:
Ale Tomasz, jeden z Dwunastu, zwany Didymos, nie był razem z nimi, kiedy przyszedł Jezus.Inni więc uczniowie mówili do niego: «Widzieliśmy Pana!» Ale on rzekł do nich: «Jeżeli na rękach Jego nie zobaczę śladu gwoździ i nie włożę palca mego w miejsce gwoździ, i nie włożę ręki mojej do boku Jego, nie uwierzę». (J 20,24-25)
„Niewierny Tomasz” przetrwał do dziś jako frazeologizm, który oznacza osobę sceptycznie nastawioną, która nie uwierzy, dopóki nie zobaczy czegoś na własne oczy, niedowiarka.
Według relacji pierwszych pisarzy kościelnych św. Tomasz po Zesłaniu Ducha Świętego miał głosić Ewangelię najpierw Partom, a później trafił do Indii, gdzie poniósł śmierć męczeńską w Kalaminie (Madrasie) w 67 r.
Osoba św. Tomasza budziła wiele zainteresowania, na co wskazują liczne apokryfy: Historia Abgara, Apokalipsa Tomasza, Dzieje Tomasza i Ewangelia Tomasza.
Dzieje Tomasza to pismo powstałe w IV/V w. Jest ono opisem podróży Apostoła do Indii i jego działalności na tamtejszych terenach. Sam władca kraju i jego rodzina mieli się nawrócić pod wpływem Ewangelii głoszonej przez św. Tomasza oraz widząc cuda, których czynił.
Katolicy w Indiach czczą właśnie św. Tomasza jako swojego Apostoła i patrona. Przypisuje mu się założenie siedmiu Kościołów na zachodnim wybrzeżu Malabaru (tzw. Kościół Malabarski).
Wspomnienie św. Tomasza Apostoła jest obchodzone w Kościele katolickim 3 lipca.
W ikonografii jest przedstawiany ze swoimi atrybutami: kielichem, księgą, mieczem, sercem, włócznią (miał zostać przebity włócznią), zwojem. Pojawia się również z węgielnicą, gdyż według jednej z opowieści apokryficznych miał wznieść pałac króla Guduphary w Indiach. Poza tym w sztuce i literaturze pojawia się często wątek „niewiernego” Tomasza.
Patronat
Św. Tomasz jest patronem Indii, Portugalii, Rygi, Zamościa oraz zawodów: budowniczych, cieśli, kamieniarzy, murarzy, stolarzy, inżynierów, geodetów. Sprawuje opiekę nad małżeństwami i teologami.