Św. Paweł pochodził z Tarsu w Cylicji. Był Żydem, ale jednocześnie obywatelem Rzymu. Urodził się ok. 8 r. po narodzeniu Chrystusa. Pochodził z rodu Beniamina i należał do grona faryzeuszy.
Jest tytułowany Apostołem, jednak nie należał do grona Dwunastu i nie znał Jezusa. Początkowo nosił imię Szaweł (spolszczona wersja imienia Saul) i należał do grona żarliwych przeciwników wyznawców Chrystusa. Brał czynny udział w prześladowaniach pierwotnego Kościoła m.in. asystował przy kamienowaniu św. Szczepana (Dz 7,58). Nawrócił się jednak po tym jak w drodze do Damaszku objawił mu się sam Jezus Chrystus:
Gdy zbliżał się już w swojej podróży do Damaszku, olśniła go nagle światłość z nieba. A gdy upadł na ziemię, usłyszał głos, który mówił: «Szawle, Szawle, dlaczego Mnie prześladujesz?» «Kto jesteś, Panie?» - powiedział. A On: «Ja jestem Jezus, którego ty prześladujesz. Wstań i wejdź do miasta, tam ci powiedzą, co masz czynić». (Dz 9,3-6)
Przez trzy dni Szaweł nic nie widział, nic nie jadł, ani nic nie pił. Następnie został ochrzczony i odzyskał wzrok. Ananiasz udzielił mu sakramentu bierzmowania, nakładając na niego ręce. Szaweł zaczął wówczas nauczać w synagogach, że Jezus jest Synem Bożym. Przez pewien czas nikt nie wierzył w jego nawrócenie, a Żydzi czyhali na jego życie. Jednak Barnaba przygarnął go i zaprowadził do Apostołów do Jerozolimy, a Ci uznali przemianę Szawła za autentyczną. W Jerozolimie Szaweł nie był bezpieczny, przygotowywano na niego zasadzki, dlatego uciekł do rodzinnego Tarsu. Stamtąd udał się do Antiochii Syryjskiej, by pomóc Barnabie w głoszeniu Ewangelii.
Podróże św. Pawła
Paweł odbył trzy podróże misyjne, w czasie których łącznie pokonał ok. 10000 km. Wszędzie, gdzie dotarł, zakładał gminy chrześcijańskie i ustanawiał przywódców. Zachowywał łączność z tymi Kościołami poprzez swoje powtórne wizyty i listy.
Św. Paweł jest nazywany „Apostołem Pogan” oraz „Apostołem Narodów”, gdyż głoszenia Ewangelii nie ograniczał wyłącznie do Żydów. Był zdecydowanym przeciwnikiem narzucania Prawa Mojżeszowego nawróconym poganom, zwalniał ich z obrzezania. Jego poglądy zwyciężyły i zostały ogólnie przyjęte na tzw. Soborze Jerozolimskim (49/50 r.). Dekret soboru odnosił się do wszystkich chrześcijan, w tym pochodzenia żydowskiego.
Św. Paweł początkowo działał razem z Barnabą w Antiochii Syryjskiej. To stamtąd wyruszyli razem w swoją pierwszą podróż misyjną (lata 44-49), która objęła Cypr, Antiochię Pizydyjską, Ikonium, miasta Likaoni. Na pewnym odcinku wyprawy towarzyszył im także św. Marek.
W drugą podróż misyjną (50-53 r.) św. Paweł wyruszył z Sylasem (po sporze z Barnabą i św. Markiem). Podróż objęła: Syrię i Cylicję (gdzie umacniali istniejące już Kościoły), Derbę, Listrę (gdzie przyłączył się do Pawła Tymoteusz), Azję Mniejszą, Macedonię. W Macedonii, a dokładniej w Filippi, Paweł i Sylas trafili do więzienia za propagowanie swojej religii wśród Rzymian (Żydzi mogli wyznawać swoją religię w cesarstwie, jednak nie mogli jej głosić). Zostali wówczas cudownie uwolnieni:
Nagle powstało silne trzęsienie ziemi, tak że zachwiały się fundamenty więzienia. Natychmiast otwarły się wszystkie drzwi i ze wszystkich opadły kajdany. (Dz 16,26)
Św. Paweł i Sylas nie skorzystali jednak z okazji do ucieczki, a następnego dnia zostali wypuszczeni. Kolejnymi przystankami na ich drodze były Tesaloniki, Berea oraz Ateny, gdzie św. Paweł wygłosił mowę na Areopagu. Niewielu jednak Ateńczyków udało się wówczas Apostołowi nawrócić. Św. Paweł udał się zatem do Koryntu, gdzie zamieszkał w domu Akwila i Pryscylii. Zajmował się wyrobem namiotów, a co szabat głosił Ewangelię w synagodze. Następnie przez Efez i Jerozolimę wrócił do Antiochii Syryjskiej.
Niemal od razu po powrocie Św. Paweł wyruszył w trzecią wyprawę misyjną (53-58r.). Zaczął od krainy galackiej oraz Frygi, gdzie umacniał chrześcijan w wierze. Potem Apostoł zajął się działalnością w Efezie, gdzie przebywał aż 2 lata. Następnie wyruszył do Macedonii, do Grecji, a swoją podróż zakończył w Azji Mniejszej. Spośród czynów Pawła w czasie trzeciej podróży misyjnej wyróżnia się szczególnie cud w Troadzie, gdzie Apostoł wskrzesił Eutycha (Dz 20, 7-13). Warto również zaznaczyć, że pod koniec trzeciej misji do św. Pawła dołączył autor Dziejów Apostolskich, czyli św. Łukasz.
Uwięzienie i śmierć św. Pawła
Św. Paweł, pomimo proroctwa Agabosa, który zapowiadał uwięzienie Apostoła w Jerozolimie, postanowił kontynuować swoją podróż. Przepowiednia się spełniła i św. Paweł został pojmany w świątyni przez Żydów (60 r.). Przed śmiercią uchronili go żołnierze trybuna rzymskiego. Został uwięziony, a trybun zdecydował się oddać go pod sąd Sanhedrynu. Po przemowie św. Pawła doszło do sporu między saduceuszami, a faryzeuszami i nie podjęto w jego sprawie żadnej decyzji. Następnego dnia postanowili jednak, że nie będą jeść, ani pić dopóki nie zabiją Apostoła. O zasadzce dowiedział się siostrzeniec Pawła i poszedł z tą informacją do trybuna. Trybun podjął decyzję o odesłaniu Pawła do namiestnika z Cezarei, ażeby uchronić go przed śmiercią, gdyż Apostoł był Rzymianinem i nie popełnił żadnego przestępstwa według prawa rzymskiego.
Dzieje Apostolskie podają, że Paweł spędził w uwięzieniu cezarejskim ponad 2 lata. Po tym czasie Apostoł skorzystał z prawa obywatela rzymskiego i odwołał się do Cezara, aby uniknąć przekazania pod sąd Sanhedrynu. W drodze do Rzymu burza robiła okręt na którym płynął św. Paweł. Rozbitkowie wylądowali na Malcie, gdzie spędzili trzy miesiące. Później trafili do Rzymu. Tam św. Paweł został osadzony w areszcie domowym:
Przez całe dwa lata pozostał w wynajętym przez siebie mieszkaniu i przyjmował wszystkich, którzy do niego przychodzili, głosząc królestwo Boże i nauczając o Panu Jezusie Chrystusie zupełnie swobodnie, bez przeszkód. (Dz 28,30)
Z więzienia Paweł wysłał wiele listów do poszczególnych gmin i osób.
Dzieje Apostolskie kończą historię Pawła powyżej cytowanym fragmentem. Z listów pasterskich wynika jednak, że Paweł doczekał się uwolnienia i dalej prowadził działalność apostolską m.in. w Hiszpanii. Ok. 67 roku poniósł śmierć męczeńską w Rzymie, prawdopodobnie zginął od miecza. Dzień jego śmierci pozostaje jednakże nieznany.
Św. Paweł jest wspominany w Kościele katolickim razem ze św. Piotrem 29 czerwca.
Pisma Pawła
Do kanonu Nowego Testamentu weszło trzynaście listów św. Pawła: List do Rzymian, 1. i 2. List do Koryntian, List do Galatów, List do Efezjan, List do Filipian, List do Kolosan, 1. i 2. List do Tesaloniczan, 1. i 2. Listo do Tymotusza, List do Tytusa i List do Filemona.
Patronat
Św. Paweł jest patronem miast: Rzymu, Awinionu, Berlina, Frankfurtu nad Menem, Poznania, Rygi, Saragossy, a także zawodów: marynarzy, tkaczy, wikliniarzy oraz teologów i duszpasterzy. Jest także patronem prasy katolickiej.