Jakub Starszy, zwany także Jakubem Większym, był bratem św. Jana, synem Zebedeusza i Salome. Należał do grona Dwunastu Apostołów. Był jednym z pierwszych powołanych przez Jezusa uczniów; w Ewangeliach wymieniany jest na trzecim miejscu (Łk, Mt) albo na drugim (Mk). Określa się go Starszym dla odróżnienia od drugiego Jakuba, który przystąpił do Dwunastu w późniejszym okresie. Poza tym Jezus nazwał św. Jakuba i św. Jana „synami gromu” (Mk 3,17).
Św. Jakub Większy był rybakiem, podobnie jak św. Jan. Razem z bratem mieszkał nad jeziorem Tyberiadzkim; dokładna miejscowość pozostaje nieznana, jednak przypuszcza się, że pochodzili z Betsaidy, jak św. Piotr, Andrzej i Filip, gdyż spotykali się przy połowach ryb. W Ewangelii św. Łukasza znajduje się nawet informacja, że Jan i Jakub byli wspólnikami Szymona-Piotra (Łk 5,10).
Św. Jakub Starszy był jednym z Apostołów najbliższych Jezusowi. Uczestniczył w Jego Przemienieniu na Górze Tabor, (Mt 17,1-8; Mk 9, 2-8; Łk 9, 28-36), towarzyszył Jezusowi w ogrodzie Getsemani oraz był świadkiem wskrzeszenia córki Jaira (Mk 5,37; Łk 8,51). Były to wyjątkowe wydarzenia, w których udział brali, oprócz św. Jakuba, tylko św. Piotr i św. Jan.
W Dziejach Apostolskich św. Jakub Starszy został wspomniany tylko dwa razy: w wykazie Apostołów (Dz 1,13) oraz w informacji o jego męczeńskiej śmierci:
W tym samym czasie Herod zaczął prześladować niektórych członków Kościoła. Ściął mieczem Jakuba, brata Jana. (Dz 12, 1-2)
Jakub poniósł śmierć w 44 r. Został stracony bez procesu. Jest drugim, po ukamienowanym św. Szczepanie, męczennikiem Kościoła, a pierwszym Apostołem-męczennikem.
Znana powszechnie jest średniowieczna legenda o podróży św. Jakuba do Hiszpanii, gdzie miał się udać przed objęciem urzędu biskupa gminy jerozolimskiej. Według tradycji w VII wieku sprowadzono z Jerozolimy do Compostelii (hiszpańska miejscowość) relikwie św. Jakuba. Miejsce to przyjęło nazwę Santiago (hiszp. św. Jakub) de Compostella i do dziś jest jednym z głównych celów pielgrzymek wiernych z całego świata, z względu na znajdujący się tam grób św. Jakuba.
W ikonografii jest przedstawiany jako starzec w długiej tunice i w płaszczu albo jako pielgrzym w kapeluszu. Jego atrybutami są: bukłak, kij pielgrzyma, miecz, muszla, zwój, księga, torba.
Wspomnienie św. Jakuba Starszego obchodzi się w Kościele katolickim 25 lipca.
Patronat
Św. Jakub jest patronem Hiszpanii i Portugalii, ale także hospicjów, szpitali, sierot oraz pielgrzymów.