Św. Piotr miał właściwie na imię Szymon (Symeon). Pochodził z Betsaidy nad Jeziorem Genezaret (Galilejskim) i był rybakiem. Jego bratem był św. Andrzej. Obaj należeli do grona Dwunastu Apostołów. Przed powołaniem przez Jezusa byli najprawdopodobniej uczniami św. Jana Chrzciciela, gdyż Chrystus spotkał ich w pobliżu rzeki Jordan. Św. Piotr w momencie dołączenia do Jezusa był już człowiekiem żonatym i mieszkał w Kafarnaum u teściowej.
Św. Piotr był jednym z Apostołów najbliższych Jezusowi. Nazywany jest zresztą Księciem Apostołów. Razem z Chrystusem kroczył po jeziorze (Mt 14,28-29), uczestniczył w Jego Przemienieniu na Górze Tabor (Mt 17,1-8; Mk 9, 2-8; Łk 9, 28-36), towarzyszył Jezusowi w ogrodzie Getsemani, a w czasie pojmania Chrystusa wystąpił w Jego obronie i uciął ucho słudze arcykapłana. Jezus zabrał Piotra do domu Jaira, co było niewątpliwym wyróżnieniem, biorąc pod uwagę słowa św. Marka:
I nie pozwolił nikomu iść z sobą z wyjątkiem Piotra, Jakuba i Jana, brata Jakubowego. (Mk 5,37)
Niechlubnym wydarzeniem z życia Piotra jest jego trzykrotne wyparcie się Jezusa, zapowiedziane zresztą przez samego Syna:
Odpowiedział Jezus: „Życie swoje oddasz za Mnie? Zaprawdę, zaprawdę, powiadam ci: Kogut nie zapieje, aż ty trzy razy się Mnie wyprzesz”. (J 13,38)
Przede wszystkim jednak to Szymon rozpoznał w Jezusie Mesjasza, dzięki czemu został mianowany na głowę Kościoła. Tym samym św. Piotr uznawany jest za pierwszego papieża:
Odpowiedział Szymon Piotr: «Ty jesteś Mesjasz, Syn Boga żywego». Na to Jezus mu rzekł: «Błogosławiony jesteś, Szymonie, synu Jony. Albowiem nie objawiły ci tego ciało i krew6, lecz Ojciec mój, który jest w niebie. Otóż i Ja tobie powiadam: Ty jesteś Piotr [czyli Skała], i na tej Skale zbuduję Kościół mój, a bramy piekielne go nie przemogą. (Mt 16, 16-18)
Ewangelia św. Mateusza wskazuje, że do zmiany imienia dochodzi w sytuacji mianowania Piotra na Głowę Kościoła, natomiast św. Jana podaje, że Szymon staje się „Piotrem”, czyli Kefasem, już przy powołaniu:
A Jezus wejrzawszy na niego rzekł: «Ty jesteś Szymon, syn Jana, ty będziesz nazywał się Kefas» - to znaczy: Piotr. (J 1,42)
Apostołowie uznali prymat Piotra. W wykazach apostolskich zawsze jest on stawiany na pierwszym miejscu (Mt 10, 2; Mk 3, 16; Łk 6, 14; Dz 1, 13). Jest uważany za założyciela pierwszej gminy chrześcijańskiej w Jerozolimie.
Po Zesłania Ducha Świętego w Dniu Pięćdziesiątnicy, Piotr wygłosił mowę, która uważana jest za pierwsze wystąpienie Głowy Kościoła tj. wystąpienie papieskie. Wówczas doszło do nawrócenia i ochrzczenia ok. trzech tysięcy osób. Od tej pory zaczyna się jawna działalność misyjna Apostołów.
Św. Piotr został obdarzony mocą czynienia cudów, w tym darem wskrzeszania zmarłych (Dz 9, 32-43). Dzieje Apostolskie opisują uzdrowienia chromego przez Piotra. Towarzyszył mu św. Jan. Obaj zostali zatrzymani przez straż świątynną, w trakcie głoszenia Ewangelii, i postawieni przed Sanhedrynem. Apostołowie dostali wówczas zakaz nauczania w imię Jezusa i przemawiania, natomiast nie wymierzono im żadnej kary, gdyż nie znaleziono ku temu podstaw.
Św. Piotr został uwięziony za czasów prześladowań wszczętych przez Heroda Agryppę, lecz został cudownie uwolniony przez anioła.
Jednym z ważniejszych wydarzeń w działalności Apostoła była wizyta w domu setnika Korneliusza w Cezarei. Św. Piotr miał wówczas widzenie, w którym Bóg go pouczył, że nie ma już zwierząt rytualnie czystych i nieczystych, i tak samo nie ma ludzi czystych i nieczystych – wszyscy ludzie są bowiem powołani do zbawienia. (Dz 10,9-16). Wcześniej droga do chrześcijaństwa wiodła przez judaizm i Prawo, ale od tej pory nawróceni nie muszą przestrzegać przepisów żydowskich. Oficjalnie pogląd ten został przyjęty na tzw. Soborze Jerozolimskim ( 49/50r.).
O jego podróżach misyjnych wiadomo niewiele. Nowy Testament odnotowuje jego pobyt w Antiochii oraz Małej Azji. Na stałe osiadł w Rzymie, gdzie poniósł śmierć męczeńską na Wzgórzu Watykańskim za panowania cesarza Nerona ok. 64 r. Orygenes podaje, że św. Piotr został ukrzyżowany na własne życzenie głową w dół, gdyż nie czuł się godny umierać tak jak Jezus.
Św. Piotr jest autorem dwóch listów, które weszły do Nowego Testamentu (1 i 2 List św. Piotra). Dyktował je Sylwanowi, swojemu uczniowi. Wiele innych pism przypisywano Apostołowi, niemniej zostały uznane za apokryfy. Należą do nich: Ewangelia Piotra, Kerygma Piotra, Apokalipsa św. Piotra oraz Dzieje Piotra i Pawła.
Wspomnienie św. Piotra jest obchodzone razem ze wspomnieniem św. Pawła 29 czerwca. Wspólne święto znajduje swoje uzasadnienie w fakcie, że obaj Apostołowie są uznawani za współzałożycieli Kościoła w Rzymie. Poza tym zarówno św. Piotr, jak i św. Paweł, mieli ponieść w tym mieście śmierć męczeńską (według informacji z apokryfu Dzieje Piotra i Pawła). Święto jest obchodzone od 258 r.
Grób Św. Piotra znajduje się pod głównym ołtarzem Bazyliki św. Piotra. Został odnaleziony podczas prac archeologicznych w latach 40. XX wieku.
W ikonografii św. Piotr jest przedstawiany w stroju apostoła, jako biskup lub papież w pontyfikalnych szatach. Od XII wieku można spotkać się również z przedstawieniem św. Piotra siedzącego na tronie.
Do atrybutów św. Piotra należą: anioł, kajdany, dwa klucze (symbol kluczy do Królestwa Bożego), kogut, księga, łódź, zwój, pastorał, ryba, sieci, skała, tiara w rękach oraz odwrócony krzyż.
Patronat
Św. Piotr jako pierwszy papież jest uznawany za patrona swoich następców. Jest również patronem licznych diecezji i miast m.in. Awinionu, Rzymu, Frankfurtu nad Menem, Hamburga, Genewy, Nantes, Poznania, Rygi, Trzebnicy.
Pod jego opieką znajdują się przedstawicieli następujących zawodów: blacharzy, budowniczych mostów, zegarmistrzów, rybaków, marynarzy, kowali, piekarzy, żniwiarzy, szklarzy, stolarzy, szewców, rzeźników, ślusarzy.
Zwraca się do niego także w przypadku szaleństwa, opętania, gorączki, ukąszenia przez węża.