Interpretacja
Dedal i Ikar często nazywani są pierwszymi lotnikami. Dedal to postać wybitnego architekta i wynalazcy, który buduje na Krecie labirynt dla Minotaura. Król Minos nie chce jednak pozwolić królowi odejść, ponieważ zna on zbyt wiele niebezpiecznych tajemnic. Dedal wpada więc na pomysł ucieczki i z wosku oraz piór sporządza skrzydła. To właśnie jemu udaje się dolecieć na Sycylię, ale literatura znacznie częściej wspomina o Ikarze. Sytuację tę ironicznie komentuje Stanisław Grochowiak w wierszu „Ikar”:
(...) wciąż o Ikarach głoszą, choć doleciał Dedal.
Dedal jest symbolem postawy wyważonej. Jego lot przebiega perfekcyjnie: nie wzlatuje ani zbyt wysoko, ani nie schodzi nazbyt nisko. Można w takim nastawieniu dopatrywać się światopoglądu opartego na praktycyzmie, wedle którego człowiek powinien kierować się przede wszystkim zdrowym rozsądkiem. Ważna wydaje się tu również relacja rodzinna pomiędzy mężczyznami. Dedal to przedstawiciel pokolenia ojców: cechuje je dojrzałość i znajomość życiowych niebezpieczeństw. Ikar z kolei przynależy do generacji synów, przejawia więc cechy charakterystyczne dla młodości: marzycielstwo, wiara we wzniosłe ideały oraz naiwność. Ojciec przed lotem wyraźnie ostrzega syna przed zagrożeniem, ale jego rady nie odnoszą skutku.
Mamy więc do czynienia z konfliktem generacyjnym, w którym Ikar staje się przede wszystkim uosobieniem buntu wobec starego, zastanego świata. Konflikt ten jest interesująco interpretowany przez literaturę. Witold Gombrowicz w powieści „Transatlantyk” przedstawia np. ścieranie się „ojczyzny” i „synczyzny”. Ciekawa jest również powieść Hanny Malewskiej „LLW”, w której pokolenie „Ikarów” dokonuje zbrojnego zrywu przeciw totalitarnemu reżimowi.
Inne nawiązania:
Literatura:
S. Grochowiak „Ikar”
T. Różewicz „Prawa i Obowiązki”
Z. Herbert „Dedal i Ikar”
A. Naruszewicz „Balon”
J. Iwaszkiewicz „Ikar”
E. Bryll „Wciąż o Ikarach głoszą”
Sztuka:
P. Breughel „Upadek Ikara”
W.B. Richmond „Ikar”
D. Piola „Dedal i Ikar”
M. Chagall „Upadek Ikara”
P.P. Rubens „Upadek Ikara”
Bohaterowie
Dedal
Z pochodzenia Ateńczyk. Miał syna Ikara. Zdolny budowniczy. Jego rzeźby przykuwały uwagę i porażały współczesnych Dedalowi swoim kunsztem, choć późniejsi Grecy mieli odmienne zdanie na ich temat.
Dedal był bardzo pomysłowy. Wynalazł wiele pożytecznych rzeczy, np. świder czy grundwagę. Budował labirynt dla syna króla Krety. Był ulubieńcem Minosa. Po skończeniu budowy Minos nie chciał pozwolić mu wrócić do domu, gdyż bał się, iż Dedal może być dla niego groźny poza krajem. Dedal skonstruował skrzydła, na których wraz ze swoim synem Ikarem uciekł z wyspy.
Po śmierci Ikara, pochował go na wyspie, na której ten się rozbił, a sam osiadł na Sycylii, gdzie pracował dla jednego z tamtejszych władców. Wybudował dla niego sztuczne jezioro i warownię na stromych skałach. Na Sycylii dożył późnej starości. Był osobą cieszącą się szacunkiem okolicznych mieszkańców.
Ikar
Syn Dedala. Nastoletni chłopiec. Wraz z ojcem przebywał na Krecie, gdzie ten pracował dla Minosa. Nie posłuchał rad, jakich udzielił mu jego ojciec przed ucieczką z wysypy i wzbił się zbyt wysoko na skrzydłach zrobionych przez ojca. Rozbił się i zginął na miejscu. Wyspa, na której zginął, została nazwana Ikarią, a morze wokół niej - Ikaryjskim.
Minos
Rozumny władca, który do wszystkiego dochodzić rozumem. Dobrze prowadził politykę zagraniczną, dzięki czemu zbudował swoją potęgę bez wojen. Miał dobre stosunki z okolicznymi krajami. Jego żona nazywała się Pazyfae. Mieli oni jednego syna, który był pół-człowiekiem, pół-bykiem.
Minos w obawie przed tym, by Minotaur nie zrobił komukolwiek krzywdy, kazał wybudować dla niego labirynt, by potwór nie mógł się z niego wydostać. Bardzo lubił Dedala, ale obawiał się też jego wiedzy na temat Krety, którą ten posiadł, dlatego nie chciał się zgodzić, by Dedal opuścił wyspę.
Zginął w walce o Dedala na Sycylii.
Motywy
Ojciec
Dedal jest ojcem mądrym i kochającym swojego syna. Przed ucieczką z Krety daje mu konkretne rady, jak ma się posługiwać skrzydłami. Tłumaczy synowi, jakie skutki wywołać może zbyt wysoki lub zbyt niski lot. Po śmierci syna jest zrozpaczony. Długo szuka szczątków Ikara, a gdy je wreszcie odnajduje,zapewnia im godny pochówek.
Marzyciel
Ikar jest synem Dedala. Towarzyszy mu w jego pobycie na Krecie. Marzy o pięknym locie, jest młody i niezbyt uważnie słucha przestróg, jakie udziela mu ojciec. Zachwyca się lotem i lekceważy słowa Dedala.
Wzbija się zbyt wysoko i jego skrzydła roztapiają się. Ikar spada z dużej wysokości i ginie na miejscu. Wyspa, na której rozbił się i został pochowany Ikar, została nazwana na jego cześć Ikarią, zaś otaczające ją morze odtąd zwane jest Morzem Ikaryjskim.
Rozum
Dedal był zdolnym budowniczym. Posiadał rozległą wiedzę i skonstruował wiele pożytecznych urządzeń. Za swoją wiedzę budowlaną, a także polityczną został ukarany przez Minosa zakazem opuszczania Krety. Chcąc wydostać się z królestwa Minosa, pomysłowy Dedal skonstruował skrzydła, na których wraz z synem opuścił wyspę.
Nie było mu jednak dane cieszyć się wolnością wraz z synem. Młody Ikar przez nieuwagę zginął podczas lotu, a jego ojciec długo opłakiwał śmierć syna, do której przyczynił się jego własny wynalazek.
Władca
Minos był władcą rozumnym, który do swej potęgi doszedł dyplomacją. Minosa łączyły z ościennymi państwami dobre stosunki. Pomimo że król bardzo lubił Dedala, to nie zezwolił na to, by budowniczy opuścił wyspę.
Minos zdawał sobie sprawę, że Dedal zna wiele państwowych sekretów i jeśli opuści wyspę, może stać się przeciwnikiem bardzo groźnym. Chcąc odebrać Dedala z Sycylii, ginie w walce.
Śmierć
Ikar ginie podczas lotu. Przyczyną jego śmierci jest nieuwaga młodego chłopca, który nie posłuchał rad swojego ojca. Ojciec opłakuje swojego syna. Czuje się winny jego śmierci, gdyż to wynalazek Dedala przyczynił się do niej. Od imienia Ikara wzięło nazwę powiedzenie „ikarowe loty” oznaczające działania, które nie mogą zakończyć się powodzeniem.
Kara
Dedal został ukarany za swoją wiedzę. Minos zakazał mu z jej powodu opuszczać wyspę, jednak pomysłowy budowniczy skonstruował skrzydła, dzięki którym wydostał się z Krety.
Jego wynalazek nie przyniósł mu jed