Treść mitu
Odyseusz, syn Laertesa, król Itaki wiedzie spokojne i szczęśliwe życie u boku żony Penelopy, która właśnie powiła syna, Telemacha. Wybuch wojny trojańskiej przerywa tę sielankę. Król niechętnie rusza na wojnę.
Oblężenie Troi trwa 10 lat. Gdy zostaje zdobyta (dzięki podstępowi Odyseusza), król pragnie jak najszybciej wrócić do domu. Podróż ma zająć najwyżej dwa tygodnie. Okaże się, że potrwa kolejnych 10 lat…
W czasie przeprawy przez Morze Egejskie silne wiatry spychają statek Odysa na nieznany ląd – do kraju Lotofagów. Rosną tu lotosy, których spożycie grozi zapomnieniem o ojczyźnie. Marynarzy, którzy skosztowali czarodziejskich kwiatów, siłą trzeba wciągnąć na pokład.
Żeglując po Morzu Sycylijskim, podróżnik trafia do ziemi Cyklopów. Ciekawy ich zwyczajów wraz z dwunastoma towarzyszami dociera do groty najpotężniejszego z nich, Polifema. Gdy gospodarz wieczorem wraz ze swoją trzodą wraca do domu, zasuwa wejście do pieczary ogromnym głazem. Zauważywszy intruzów, porywa dwu, rozszarpuje ich i pożera. Odyseusza, który przedstawia się jako Nikt, obiecuje zostawić sobie na koniec. Ten jednak poi olbrzyma winem i śpiącemu wypala oko za pomocą rozżarzonego bala. Z pułapki podróżnicy wydostają się przywiązani do brzuchów baranów. Wściekły Polifem prosi braci o pomszczenie go. Nie sposób jednak znaleźć winnego – sam Polifem mówi, że Nikt go okaleczył. Odpływając z wyspy, Odys wyjawia swe imię. Polifem prosi swego ojca, Posejdona, by tułaczka Odysa trwała lata i uczyniła z niego nędzarza.
Na wyspie króla wiatrów Eola Odyseusz otrzymuje wór, w którym zamknięte są wszystkie wiatry. Odys wypuszcza tylko pomyślne. Któregoś dnia, gdy statek jest blisko wybrzeży Itaki, towarzysze wykradają dar Eola, myśląc, że Odys ukrywa przed nimi skarby. Gdy otwierają wór, srogie wiatry porywają okręt w nieznane strony.
Po tygodniu żeglarze docierają do ziemi Lajstrygonów. Ci witają ich gradem kamieni, które zatapiają jedenaście statków. Cało uchodzi tylko okręt Odyseusza.
Na kolejnej wyspie podróżnicy są bardziej ostrożni. Dzielą się na dwa oddziały. Jeden pozostaje na statku, drugi rusza w głąb lądu. Dociera do domu czarodziejki Kirke, która najpierw przyjmuje wędrowców w gościnę, a następnie zamienia w świnie. Przed zaklęciem uchodzi tylko jeden i to on alarmuje Odyseusza, który rusza towarzyszom na pomoc. Po drodze król spotyka Hermesa. Otrzymuje od niego ziele uodparniające na czary. Kirke zaprasza gościa. Zauważywszy, że trucizny w jadle na niego nie działają, chce dotknąć go różdżką. Odys jest szybszy, dobywa miecza i grozi czarodziejce. Ta błaga go o litość, odczarowuje też jego kompanów. Jest tak urocza i uwodzicielska, że król Itaki pozostaje na jej wyspie przez rok. Odjeżdżając, otrzymuje radę, by odnaleźć w podziemiach duszę Tejrezjasza, który udzieli mu wskazówek niezbędnych do kontynuowania podróży.
Dotarłszy do krainy Kimeryjczyków, odnajduje w gaju Persefony wejście do podziemi. Składa ofiarę, wabiąc duchy. Gdy wreszcie pojawia się Tejrezjasz, Odys dowiaduje się, że czeka go wiele lat tułaczki, aż dotrze do kraju, w którym nikt nie słyszał o morzu. Wróżbita przepowiada mu: (…) przechodzień, widząc cię z wiosłem na ramieniu, powie, że niesiesz łopatę do przesiewania zboża. Wtedy wbij wiosło w ziemię, złóż ofiarę Posejdonowi i wracaj do ojczyzny. Tam, u kresu szczęśliwej starości w twym państwie kwitnącym, oczekiwać będziesz słodkiej śmierci, która do ciebie wyjdzie z morza. Odys, zanim opuszcza gaj, dostrzega jeszcze dusze swej matki, Agamemnona, Achillesa, Patroklosa, Antilochosa, Ajaksa.
Wracając, znów gości u Kirke, od której otrzymuje rady dotyczące
