Homo viator
Postać Odyseusza jest archetypem wędrowca. Homer uczynił Ulissesa głównym bohaterem swojego eposu, którego tytuł pochodzi od imienia mitologicznego wojownika spod Troi. Ramą tematyczną „Odysei” jest wędrówka Odyseusza po zakończeniu wojny trojańskiej do rodzinnej Itaki. Odyseusz stanowi więc wzorzec człowieka drogi.
Człowiek rozumu
Mitologia grecka przedstawia Odyseusza jako mężczyznę o niezwykłym sprycie. To właśnie jemu udaje się podstępem wydostać Achillesa z pałacu Likomedesa, kiedy ten ukrywa się tam w kobiecym przebraniu. Odyseusz potrafi oszukać groźnego cyklopa Polifema, nie daje się uwieść zwodniczym Syrenom i przepływa bezpiecznie pomiędzy Scyllą i Charybdą. Można więc zauważyć, że w przeciwieństwie do jednego z głównych bohaterów „Iliady” – Achillesa, który jest przede wszystkim wojownikiem kierującym się gwałtownymi emocjami, Odyseusz jest człowiekiem rozumnym, odnoszącym sukcesy głównie dzięki inteligencji. Nie znaczy to oczywiście, że Ulissesowi brakuje odwagi, wręcz przeciwnie, w wielu sytuacjach bohater udowadnia swoje męstwo. Ofiarnie walczy z Trojanami, w gaju Persefony nie obawia się wywołać z Hadesu Tejrezjasza, a w razie niebezpieczeństwa nie traci zimnej krwi, ale potrafi wyjść cało z każdej opresji.
Pacyfista i domator
Warto zwrócić uwagę, że Odyseusz jest jednym z pierwszych literackich pacyfistów. Kiedy wybucha wojna trojańska bohater próbuje udawać szaleństwo, aby nie brać udziału w walce z Trojanami. Po zwycięstwie Greków zaś Odyseusz natychmiast rusza w podróż powrotną do domu. Nie zrażają go żadne przeciwności losu, ponieważ najważniejszą wartością w jego życiu jest rodzina: miłość do żony Penelopy i syna Telemacha.
Wielka przemiana
Odyseusz jest ponadto bohaterem, który przechodzi wewnętrzną metamorfozę. Na początku „Odysei” wydaje się pewny siebie, a nawet zarozumiały, jego długa wędrówka sprawia natomiast, że staje się bardziej wrażliwy i ludzki. Homer może pokazać przemianę bohatera, ponieważ jego podróż trwa wiele lat. Upływ czasu sprawia, że Odyseusz zaczyna przewartościowywać swój stosunek do świata. Mamy tu do czynienia z ciągłą zmianą bohaterów – Odyseusz poznaje więc coraz to nowe postaci i dowiaduje się od nich nowych rzeczy. Znamienne jest to, że wtajemniczenie bohatera ma miejsce głównie poprzez kontakt ze światem kobiecym. Kobiecość występuje tu w różnych odmianach: jest wierna i pełna czułości, jak Penelopa, ale może stanowić również zagrożenie (Kirke, Syreny, Scylla, Kalipso). Przymioty tradycyjnie przypisywane płci żeńskiej, takie jak wrażliwość, czułość, gotowość do poświęceń w imię miłości stają się również udziałem Odyseusza i zmieniają osobowość bohatera.