Odyseja - streszczenie

Atena, wzruszona długotrwałą tułaczką Odyseusza prosi Zeusa, by ten raczył wspomóc bohatera spod Troi. Za jego zgodą bogini udaje się do Itaki.

Sytuacja rodziny Odyseusza staje się coraz cięższa. Żona bohatera – piękna Penelopa – jest oblegana przez grono zalotników, pragnących objąć przywództwo nad Itaką. Dzielna kobieta odmawia każdemu z kandydatów, zasłaniając się niepewnością co do losów zaginionego męża. Obecność zalotników drażni syna Odysa – Telemacha. Młodzieniec czuje się bezradny, osamotniony i lekceważony przez dorosłych. Uzyskuje jednak wsparcie Ateny.

Bogini przekonuje chłopca, by wyruszył na poszukiwania zaginionego ojca. Telemach zwołuje zebranie starszyzny i bezskutecznie prosi lud Itaki o pomoc w przegnaniu natarczywych zalotników. Zachowanie zebranych oburza młodego Telemacha. Atena interweniuje ponownie, przyjmując postać Mentora. Za jej namową syn Odysa wyrusza w podróż. Obydwoje goszczą m.in. u bożka wodnego Nestora, ale ten nie potrafi powiedzieć, co się stało z Odysem. Podróżnicy trafiają także do domu Menelaosa i Heleny Trojańskiej. Król opowiada młodemu gościowi o wyczynach wojennych jego ojca.

W tym czasie, zalotnicy zgromadzeni w pałacu Odysa zauważają nieobecność Telemacha. Postanawiają pozbyć się chłopca, gdy tylko ten powróci do domu.

Zeus, poruszony prośbą Ateny wysyła Hermesa do nimfy Kallipso. Boginka (zakochana w Odysie) więzi go na wyspie Ogigia. Kallipso jest zrozpaczona wieściami przyniesionymi przez Hermesa, ale musi się poddać rozkazowi Zeusa. Odyseusz – powiadomiony o możliwości opuszczenia wyspy – nie potrafi ukryć swej radości. Buduje tratwę i wyrusza w morze, gdzie zostaje dostrzeżony przez Posejdona. Morski bóg, pamiętając o obiecanej Polifemowi zemście, wznieca sztorm. W trakcie burzy żeglarz traci swą tratwę. Ostatkiem sił dopływa na nieznany brzeg.

Rozbitek zostaje odnaleziony przez grupę dziewcząt z królewną Nauzykaą na czele. Odys prosi kobiety o pomoc. Te przynoszą mu posiłek i odzienie, a Atena dodatkowo wzmacnia siły rozbitka. Nauzykaa prowadzi tajemniczego gościa na dwór ojca – króla krainy Feaków, Alkinoosa. Odys zostaje przyjęty z najwyższymi honorami. Zachęcony przez króla, bierze udział w igrzyskach. Jego siła, zręczność (i uroda) budzą powszechny zachwyt. Przybysz wyjawia swe imię. Na prośbę swych gospodarzy zdaje szeroką relację ze swoich dotychczasowych przygód.

Fantastyczna opowieść Odysa rozpoczyna się od momentu wypłynięcia spod murów Troi. Bohater opowiada o pobycie w krainie Lotofagów (zerwanie rosnących tam kwiatów pozbawiało pamięci), gdzie utracił kilku towarzyszy. Ważnym etapem jego podróży (kluczowym, jeśli chodzi o groźne następstwa) była wizyta na wyspie Kiklopów (cyklopów). Wygłodniali podróżnicy trafili na wyspę, na której wypasały się całe stada owiec i kóz. Zabili i zjedli kilka z nich, co poskutkowało gniewem olbrzymich pasterzy. Jeden z nich zapędził Odysa i jego towarzyszy do swej jaskini a następnie (co wieczór) zjadał kolejną „zdobycz”. Zrozpaczony Odyseusz użył podstępu. Upił cyklopa i oślepił go, a następnie przywiązał swych towarzyszy pod baranimi brzuchami, dzięki czemu udało im się wydostać z jaskini. Niestety, oślepiony osiłek wezwał na pomoc Posejdona. Bóg przyobiecał mścić się na Odysie i nie dopuścić, by ten powrócił do domu.

Podróżnicy – uszczęśliwieni opuszczeniem strasznej wyspy – zawitali do domu Ajola (Eola), króla wiatrów. Ten przyjął ich niezwykle gościnnie i podarował Odysowi worek z uwięzionymi wiatrami, które miały mu pomóc w powrocie do domu. Niestety, ciekawscy towarzysze otworzyli sakiewkę. Wypuszczone wichry wznieciły burzę i poniosły statek ku nieznanemu.

Rozbitkowie trafili na wyspę olbrzymów Lajstrygonów. Potwory przepędziły przybyszów rzucając w ich statki olbrzymie głazy. Podczas ucieczki Odys utracił większość ze swych towarzyszy.

Przerażeni podróżnicy, po przybyciu na kolejną wyspę, obawiali się nowego, nieznanego niebezpieczeństwa. Naglący głód i brak pitnej wody przemogły strach. Część załogi ocalałego statku udała się w głąb wyspy, gdzie trafiła do pałacu pięknej Kirke. Kobieta ugościła przybyszy, a później zamieniła ich w świnie. Jedyny ocalały z uczty powiadomił Odysa. Temu, ostrzeżonemu wcześniej przez samego Hermesa, udało się zjednać łaskę czarodziejki i wybłagać zrzucenie klątwy ze swych towarzyszy. Kirke, zakochana w przybyszu, zatrzymała go na swej wyspie przez rok. Wróżka doradziła ukochanemu, by udał się do Hadesu na spotkanie z duchem wieszcza, Tyrezjasza. Odys spełnił jej polecenie.

W podziemiach przybysz został powitany przez tłum dusz, wśród nich dostrzegł m.in. Achillesa, Agamemnona a nawet własną matkę, Antikleję. Zgodnie z wróżbą Kirke, nastąpiło spotkanie Odysa z Tyrezjaszem. Mędrzec przepowiedział mu dalszą tułaczkę, która ma się skończyć w momencie przybycia do krainy, której mieszkańcy nie będą znać wiosła.

Odyseusz powraca do pałacu Kirke. Czarodziejka przygotowuje go do dalszej podróży, udzielając niezbędnych wskazówek. Dzięki jej przestrogom Odysowi udaje się uniknąć niebezpieczeństwa podczas przepływania w pobliżu wyspy syren (monstra zwabiają żeglarzy pięknym śpiewem), a później pomiędzy Scyllą (potwór porywający z pokładu ludzi) i Charybdą (monstrum wchłaniające i wypluwające wodę). Nie udało się za to ominąć niebezpieczeństwa na wyspie, na której wypasały się woły boga Heliosa. Głodni towarzysze Odysa zabili i zjedli część wołów, czym ściągnęli na siebie klątwę boga. Z wywołanej przez niego burzy, ocalał tylko Odyseusz trafiając na wysepkę nimfy Kallipso.

W tym momencie bohater kończy swą opowieść. Poruszeni słuchacze są gotowi dopomóc mu w jak najszybszym dotarciu na Itakę. Król przekazuje przybyszowi szczodre dary. Feakowie przewożą podróżnika na ojczystą wyspę.

Zmęczony Odys budzi się już na lądzie. Towarzyszy mu Atena. Bogini ostrzega swego podopiecznego przed groźnymi zalotnikami Penelopy. Przemienia go w żebraka i prowadzi do chaty Eumajosa – pasterza świń. Starzec zdaje relację z wydarzeń w pałacu Penelopy. W ubogiej chatce pojawia się też Telemach, przyprowadzony przez Atenę. Ojciec i syn rozpoznają się i planują zemstę na zalotnikach.

Eumajos prowadzi swego króla do pałacu. Przed wejściem żebrak zostaje rozpoznany przez swego psa, Argosa. W pałacu przybysza rozpoznaje niespodziewanie stara piastunka, Eyrykleja. Na miejscu Odys przekonuje się, że Telemach i pasterz mówili prawdę. Przybysz, lekceważony przez zalotników, przysłuchuje się ich bezwstydnym rozmowom. Odwiedza Penelopę. Dzielna kobieta jest wciąż wierna zaginionemu mężowi. Posłużyła się podstępem, by przeciągnąć okres żałoby po Odysie (krążyły plotki, że król Itaki zmarł). Dniem szyła barwny całun, nocą pruła go. Przybysz podsuwa jej pomysł konkursu, podczas którego mogłaby wybrać godnego małżonka.

Penelopa schodzi do zalotników – proponuje konkurs w strzelaniu z łuku. Zawodnicy mają napiąć łuk należący do Odys i przestrzelić otwory w ostrzach dwunastu toporów ustawionych przez Telemacha. Pijani mężczyźni z trudem utrzymują łuk. Do konkursu staje też przybyły żebrak. Z łatwością wypuszcza strzałę w dwanaście otworów. Odys odzyskuje swą dawną postać, z pomocą syna zabija wszystkich zalotników. Penelopa wciąż nie może uwierzyć w powrót męża, ale ten uwiarygodnia swą tożsamość przez odpowiedź na prostą zagadkę (wygląd małżeńskiego łoża). Małżonkowie padają sobie w ramiona. Odys udaje się do swego ojca, Leartesa. Starzec rozpoznaje go i radzi pojednać się z rodzinami zabitych zalotników. Podobną radę przynosi swemu podopiecznemu Atena. Odyseusz spotyka się z rodzinami zmarłych. Następuje pojednanie.