„Dżuma” - geneza
„Dżuma” została opublikowana w 1947 roku, a więc tuż po II wojnie światowej. Z tego powodu często jest odczytywana jako reakcja Camusa na to wydarzenie. Nie można nie dostrzec analogii między nieszczęściem wojny i epidemią choroby. Nagły kataklizm dotyka wszystkich, dezorganizuje życie mieszkańców, wymusza wiele ograniczeń i zbiera śmiertelne żniwo.
„Dżuma” - czas i miejsce akcji
Akcja utworu toczy się w Oranie, kolonii francuskiej w Algierii, w latach 40. ubiegłego wieku. Dzięki opisowi narratora, który jest Orańczykiem, poznajemy miasto ludzi znudzonych i przewidywalnych, typowych mieszczuchów, którzy do niczego nie podchodzą z entuzjazmem. Miasto i jego mieszkańcy wydają się nam banalni.
„Dżuma” - najważniejsze motywy
Śmierć towarzyszy bohaterom niemal przez cały czas trwania akcji „Dżumy”. Najpierw umierają zwierzęta, potem ludzie. Śmierć staje się nieodłącznym elementem krajobrazu i życia, a grzebanie ogromnej ilości zwłok codzienną czynnością. Śmieć, która uderza losowo i nieoczekiwanie, nie oszczędza ani wielkich, ani bogatych.
Motyw rodziny
Epidemia rozdziela rodziny – ludzie nie mogą być blisko siebie, wspierać się w cierpieniu. Każdy bohater radzi sobie inaczej z tym faktem: Rieux pochłania praca, Rambert myśli tylko o ucieczce z miasta. Kiedy epidemia zaczyna zaprzątać ich myśli całkowicie, więzy rodzinne zdają się rozluźniać. Każdy cierpi osobno, na własną rękę, sam na sam z własnymi myślami i strachem. Członkowie rodzin nie uczestniczą w ostatniej drodze swoich bliskich, nie mogą też być obecni przy ich śmierci.
Motyw wolności
O tym, jak ważna jest wolność dla człowieka, dowiadujemy się, kiedy bramy miasta zostają zamknięte. Ludzie tak rozpaczliwie potrzebują wolności, że próbują uciekać legalnie i nielegalnie. Nie znoszą zamknięcia, z rozpaczy oddają się rozpuście, zanikają wszelkie hamulce moralne. Zamknięcie zagrożonych dzielnic buduje poddziały: ci, którzy zamieszkują te wolne od dżumy, czują się lepsi od reszty, są też z pewnością szczęśliwsi.
Motyw wiary
Mieszkańcy miasta w obliczu epidemii stają się początkowo religijni: odwiedzają tłumnie kościół, modlą się (przykład religijności w obliczu tragedii). Paradoksalnie, niewierzący lekarz swoją pracą daje przykład wierzącym. Ojciec Paneloux, ortodoksyjny zakonnik, w miarę zmian, jakie stają się udziałem mieszkańców, również zmienia swoją poglądy – staje się mniej konserwatywny, bardziej ludzki, nie traktuje już dżumy jako kary za grzechy mieszkańców Oranu, ale próbę dla ludzi.