Narracja w Chłopach

Kazimierz Wyka wskazał na istnienie trzech narratorów

Wiejski gaduła ma w „Chłopach” rolę dominującą. Wyraża się niczym jeden z mieszkańców Lipiec, a więc stylizowaną gwarą. Podobnie też postrzega świat. Niczym dobry gospodarz opowiada o uprawie ziemi, wartości zwierząt, obrzędach i zwyczajach. Od bohaterów różni go przede wszystkim dystans do przedstawionych wydarzeń. Ten typ narracji służy głównie ukazaniu obyczajowości i codziennych zajęć bohaterów, a także wprowadzaniu partii dialogowych.

Przykład: (…) Juści, że Antek ino tego czekał, bo wnet bokiem karczmy się przecisnął i spokojnie witał się z nimi, choć Józka umyślnie się odwróciła. - Przyszliście na muzykę czy na zmówiny Małgośki? - Na muzykę... - odparła cicho, bo głos jej całkiem odjęło wzruszenie. Stali przy sobie czas jakiś bez słowa, jeno dychali prędzej, a ukradkiem zaglądali sobie w oczy, tanecznicy zepchnęli ich pod ścianę, Nastkę pojął do tańca Szymek, Józka też się gdzieś zapodziała, że sami zostali. - Co dnia wyczekuję, co dnia... - szepnął cicho. - A mogę to wyjść?... pilnują mnie odparła ze drżeniem, ręce się ich spotkały same jakoś, cisnęli się biodrami, pobledli oboje, tchu im brakowało, w oczach skry się jarzyły, a w sercach była taka muzyka, że i nie wypowiedzieć. - Odstąp ździebko, puść!... - prosiła cichutko, boć pełno było ludzi dookoła. Nie odrzekł na to, jeno ujął ją mocno wpół, gęstwę roztrącił, wywiódł w koło i krzyknął do muzykantów: - Obertasa; chłopacy, a ostro! Juści, że trzasnęli z całej mocy, aż basica jęknęła, znali go przecież, że jak się rozochoci, to gotów całej karczmie fundować ! A za nim puścili się w tan i jego kamraty, tańcował Płoszka, tańcował Balcerek, tańcował Grzela, tańcowały i drugie, a Mateusz, że mu to żebra jeszcze nie popuszczały, to ino przytupywał a krzykał la zachęty! (…).

Młodopolski stylizator to narrator spoza lipieckiej rzeczywistości, do głosu dochodzi, gdy bohaterowie przeżywają silne emocje. Wyraża wówczas ich myśli i uczucia. Służy też ukazaniu przyrody. Ten typ narracji charakteryzuje się zastosowaniem młodopolskich konwencji stylistycznych, takich jak: ekspresjonizm, impresjonizm, emocjonalizm, a nawet dekadentyzm.

Przykład: (…) Wzdychała głęboko, czasami ręce rozwodząc, czasami przystając bezradnie i tocząc rozpalonymi oczyma, jakby zaczepki dla udręczonej duszy szukała, ale szła dalej przędąc myśli wiotkie i nikłe, jako te świetliste nici na wodzie, że nie uchycisz, bo zmącą się i przepadną od cienia ręki. Patrzała w słońce, nie widząc niczego, topole, co rzędami pochylały się nad nią, zdały się jej jako zamglone przypomnienia... Siebie jeno mocno czuła i to, że ją rozpiera aże do bolu, do krzyku, do płaczu, że ją ponosi gdziesik, iż czepiłaby się tych ptaków lecących pod zachód i na kraj świata pofrunęła. Wzbierała w niej jakaś moc paląca i tak rzewliwa, że łzy przysłaniały oczy i ognie się po niej rozlewały; rwała lepkie, pachnące pędy topoli, chłodząc nimi rozpalone usta i oczy (…).

Realistyczny obserwator pojawia się najrzadziej, na ogół w sytuacjach wymagających obiektywnych wyjaśnień. To on na przykład wtajemnicza czytelnika w hierarchę i społeczną strukturę wsi. Jest realistyczny, konkretny, dokładny. Zachowuje się niczym świadek wydarzeń, nienależący do świata przedstawionego.

Przykład: (…) Ludzie szli bezładnie, kupami, jak komu lepiej było, a lasem, bo środkiem drogi szły sanie z poranionymi, jaki taki jęczał i postękiwał, a reszta śmiała się głośno, pokrzykując wesoło i szumnie. Zaczęli opowiadać sobie różności, a przechwalać się z przewagi i przekpiwać z pokonanych, gdzieniegdzie już i śpiewy zaczęły się rozlewać, ktoś znów krzykał na cały bór, aż się rozlegało, a wszyscy byli pijani triumfem, że niejeden zataczał się na drzewa i potykał o lada jaki korzeń (…).

Z podziałem tym nie zgadza się Franciszek Ziejka, według którego narrator jest w powieści Reymonta jeden, bowiem żaden z powyższych typów nie występuje w czystej postaci – różne style narracji współistnieją, czasem tylko któryś z nich bierze górę nad pozostałymi.

Polecamy również:

Komentarze (0)
Wynik działania 5 + 3 =
  • Najnowsze
  • Losowe
Ostatnio komentowane
bazinga
• 2024-09-12 14:55:28
Dodajmy, że było to również ostatnie powstanie wendyjskie (słowiańskie) na terenie N...
• 2024-09-04 21:32:33
DZIĘKUJĘ
• 2024-07-31 13:21:34
I cóż miał rację Marek Aureliusz który chciał podbić Germanię uderzeniem przez Mor...
• 2024-07-06 19:45:33
O tym, że zmienne w czasie pole elektryczne jest źródłem pola magnetycznego, napisał ...
• 2024-06-27 07:25:33