„Lalka” to najsłynniejsza polska powieść realistyczna. Przedstawia panoramę polskiego społeczeństwa drugiej połowy XIX wieku. Polacy byli wówczas zniechęceni i straumatyzowani po upadku powstania styczniowego. Był to trudny czas dla rozwoju polskiej literatury i sztuki – panowała cenzura, którą jeszcze bardziej zaostrzono po zdławieniu zrywu niepodległościowego. Bolesław Prus, podobnie jak wielu innych twórców okresu pozytywizmu, posługiwał się tzw. językiem ezopowym, pełnym aluzji, niedopowiedzeń i sugestii. Autor „Lalki” pisał o wielu rzeczach w sposób wieloznaczny i alegoryczny. Głównym tematem powieści jest miłość Stanisława Wokulskiego do pięknej arystokratki, Izabeli Łęckiej.
Miłość jako siła motywująca do działania w „Lalce” Bolesława Prusa
Stanisław Wokulski, główny bohater powieści, miał burzliwe i trudne życie. Był uczestnikiem powstania styczniowego, za co został zesłany na Sybir. „Pamiątką” po trudach zesłania stały się odmrożone, czerwone ręce bohatera. Po powrocie z katorgi Wokulski ożenił się starszą od siebie wdową, która prowadziła sklep i miała spore oszczędności. Kiedy zmarła, bohater odziedziczył po niej majątek. Zdecydował się na dalsze pomnażanie majątku, dlatego wyjechał do Bułgarii, gdzie dorabiał się na handlu bronią w czasie wojny rosyjsko-tureckiej. Okazało się, że przyczyną zaangażowania Wokulskiego w sprawy zawodowe była chęć rozkochania w sobie pięknej arystokratki Izabeli Łęckiej, którą bohater zobaczył w teatrze i zakochał się w niej od pierwszego wejrzenia. Wokulski wiedział, że jest uważany za dorobkiewicza, a jego awans społeczny to rezultat małżeństwa z zamożną wdową. Ukochaną Izabelę zamierza jednak zdobyć pieniędzmi, ponieważ wie, że arystokratyczna rodzina Łęckich ma poważne problemy finansowe. Wokulski usiłuje się wkupić w łaski ojca Izabeli, bierze np. udział w licytacji kamienicy Łęckich. Przekazuje też pannie Izabeli dużą sumę pieniędzy na cele dobroczynne. Izabela czuje się osaczona przez szaleńczo zakochanego w niej Wokulskiego i nie okazuje mu wzajemności. Wie jednak, że mężczyzna posiada potrzebne jej ojcu pieniądze, dlatego nie odtrąca go całkowicie. Wokulski stara się zadowolić pannę Izabelę za wszelką cenę, co kończy się tragicznie. Bohater załamuje się i próbuje popełnić samobójstwo. Zostaje jednak uratowany, ale jego dalsze losy są nieznane.
Miłość jako siła motywująca do działania w „Antygonie” Sofoklesa
Antygona, tytułowa bohaterka tragedii, postanawia pochować swojego brata, który został uznany za zdrajcę. Według wierzeń starożytnych Greków człowiek musi zostać pogrzebany w ziemi, w przeciwnym razie nie może osiągnąć szczęśliwości wiecznej. Antygona kieruje się więc miłością do brata i łamie prawo ustanowione przez swojego wuja, który jest tyrańskim władcą Teb. Wie, że za ten czyn zostanie skazana na śmierć, ale to jej nie zraża. Miłość siostrzana i wierność wobec bożych przykazań są dla niej ważniejsze niż własne życie. Dla Antygony miłość to siła motywująca do podjęcia wielkiego ryzyka. Los bohaterki pokazuje, że miłość jest silniejsza niż strach.