Historia bohaterów jest motywem literackim znanym od starożytności. Eposy antyczne opiewały herosów i na wpół mitycznych bohaterów, którzy odznaczali się niezwykłą siłą, męstwem i odwagą. Wielcy wojownicy byli ulubieńcami bogów i wzorami do naśladowania dla czytelników epopei. W średniowieczu popularnym gatunkiem literackim stał się epos rycerski, czyli utwór opowiadający o rycerzach chrześcijańskich, którzy byli legendarnymi lub autentycznymi postaciami. Wraz z pojawieniem się idei narodowej ważnym wątkiem w literaturze europejskiej stała się walka narodowowyzwoleńcza, szczególnie wyraźnie widać to w epoce romantyzmu. Romantyczny bohater to samotny bojownik, który poświęca swoje życie dla dobra wspólnego. W literaturze polskiej tematyka patriotyczna zdominowała wiele utworów dziewiętnastowiecznych, miało to związek z dwoma wielkimi zrywami niepodległościowymi – powstaniem listopadowym z 1830 roku i powstaniem styczniowym z 1863 roku. Słynną polską pisarką i patriotką była Eliza Orzeszkowa, autorka noweli „Gloria victis”.
Motyw bohaterów zapomnianych przez naród w noweli „Gloria victis”
Bohaterem noweli jest szumiący wiatr, który zbiera opowieści o ludziach i roznosi je po świecie. Pewnego razu wiatr dostrzega usytuowaną w lesie mogiłę i wdaje się w dyskusję z rosnącymi tam drzewami. Okazuje się, że w zbiorowym grobie pochowani są bezimienni powstańcy styczniowi, którym przewodniczył Romuald Traugutt. Drzewa opisują przywódcę powstańców jako świętego człowieka, który wypełnił boży nakaz opuszczenia rodziny i wzięcia krzyża na swoje ramiona. Traugutt z niezwykłą mądrością i dzielnością prowadził do boju swój oddział. Polegli powstańcy byli miłującymi wolność patriotami, którzy złożyli ofiarę z własnego życia. Mimo że zryw niepodległościowy ostatecznie zakończył się klęską, ofiarni patrioci zasługują na pamięć i miłość rodaków. Eliza Orzeszkowa opublikowała nowelę „Gloria victis” prawie 50 lat po upadku powstania styczniowego. Chciała w ten sposób przypomnieć Polakom, że ofiara z ludzkiego życia nie może pójść na marne, a ci, którzy oddali życie za ojczyznę muszą być godziwie upamiętnieni i wspominani przez naród.
Motyw bohaterów zapomnianych przez naród w „Latarniku” Henryka Sienkiewicza
Głównym bohaterem noweli Henryka Sienkiewicza jest polski patriota, uczestnik powstania listopadowego, emigrant, który po wielu latach tułaczki osiada w latarni morskiej, gdzie zatrudnia się jako latarnik. Bohater ten chce odpocząć po wszystkich trudach i wieść spokojne, ciche życie. Pewnego razu znajduje w przesyłce dla latarników egzemplarz „Pana Tadeusza”. Zaczyna czytać polską epopeję, dzięki której może przynajmniej w wyobraźni przenieść się w rodzinne strony. Lektura wciąga go tak mocno, że zaczyna zaniedbywać swoje obowiązki. Zostaje zwolniony ze stanowiska latarnika i musi z powrotem udać się na tułaczkę. Ma jednak przy sobie „Pana Tadeusza”, który jest dla niego narodowym symbolem. Sienkiewiczowski bohater to żarliwy patriota i były powstaniec, który żyje w zapomnieniu, z dala od ojczyzny. Taki los spotkał wielu przedstawicieli emigracji polistopadowej.