Rosyjski pisarz Fiodor Dostojewski jest jednym z najsłynniejszych literatów w historii. Tworzył powieści psychologiczno-obyczajowe, w których analizował mroczną stronę ludzkiej psychiki. Dostojewski fascynował się złem, które tkwi w człowieku, np. dewiacjami, żądzami, szaleństwem i grzechem. W swoich powieściach przedstawiał wiarygodne portrety psychologiczne przedstawicieli różnych grup społecznych. Obiektem jego zainteresowania byli często ludzie z marginesu – alkoholicy, prostytutki, przestępcy, ludzie z zaburzeniami itd. Jedną z najsłynniejszych powieści Dostojewskiego jest „Zbrodnia i kara”, w której pisarz przedstawił studium psychologiczne zabójcy, jego motywacje i sposób działania. Utwór ten, podobnie jak inne powieści Rosjanina, należy do kanonu światowej literatury.
Obraz przemiany wewnętrznej bohatera w „Zbrodni i karze”
Głównym bohaterem powieści Dostojewskiego jest Rodion Raskolnikow, ubogi student, który zostaje wyrzucony z uczelni. Z powodu biedy ma problem ze skończeniem studiów, jego matce i siostrze grozi nędza. W umyśle Raskolnikowa powstaje plan zabójstwa bogatej i chciwej lichwiarki. Mężczyzna próbuje usprawiedliwić zbrodnię przed samym sobą, tworząc teorię, wedle której lichwiarze to „społeczne wszy”. Zabicie lichwiarki jest zatem pożyteczne dla społeczeństwa. Po zabiciu kobiety (i jej siostry, która była świadkiem morderstwa) Raskolnikow zmaga się z wyrzutami sumienia, które nachodzą go w snach. Zaczyna się obawiać, że jego zbrodnia wyjdzie na jaw, ponieważ rozpoczyna się śledztwo. Ważną relacją w życiu Raskolnikowa staje się znajomość z prostytutką Sonią, dzięki której stopniowo zmienia swoje życie. Dziewczyna jest głęboko wierzącą chrześcijanką i niezwykle wrażliwą osobą. Nie odrzuca Raskolnikowa, kiedy dowiaduje się o jego zbrodni. Oferuje mu nawet, że pójdzie z nim na zesłanie, jeżeli prawda wyjdzie na jaw. Mężczyzna zgłasza się na policję z zamiarem przyznania się do morderstwa. Zostaje skazany na osiem lat katorgi. Na zesłaniu powoli dochodzi do wniosku, że jego czyn był zły i grzeszny. Dzięki miłości Soni zaczyna optymistycznie patrzeć w przyszłość. Wiara dziewczyny pomaga mu w odkryciu na nowo prawd chrześcijaństwa. Powieść kończy się zapowiedzią odrodzenia się człowieka, który w przyszłości odkupi swoją winę dobrymi czynami.
Obraz przemiany wewnętrznej bohatera w „Kordianie” Juliusza Słowackiego
Dramat Słowackiego opowiada o życiu Kordiana, młodego człowieka, który poszukuje w sensu w życiu. Kordian spędza czas na podróżach i miłostkach, ale szybko rozczarowuje się kobietami, ponieważ dochodzi do wniosku, że są one egoistyczne i chciwe. W młodości przeżywa także kryzys duchowy związany z wizytą u papieża. Głowa Kościoła katolickiego okazuje się zwykłym politykiem, dla którego ważne są dobre relacje z carem. Papież nakazuje Polakom posłuszeństwo wobec zaborcy. Dzięki tym rozczarowaniom Kordian dojrzewa wewnętrznie i postanawia zostać bojownikiem o wolność ojczyzny. Decyduje się na wielkie poświęcenie, kiedy usiłuje zabić cara.