Ogólnie reformacja na obszarze Rzeczpospolitej nie miała tak dużego wydźwięku jak w pozostałych krajach Europy Zachodniej i szybko ulegała ograniczeniu. Kolejni władcy polscy – zasiadający na tronie po Zygmuncie II Auguście, stanęli po stronie katolicyzmu. Ponadto w okresie reformacji praktycznie w żadnym stopniu nie zostały osłabione materialne podwaliny Kościoła katolickiego. Z biegiem jednak czasu do głosu zaczęły dochodzić osoby stanowczo sprzeciwiające się reformacji. Grupę tą w szczególności reprezentował biskup, późniejszy kardynał – Stanisław Hozjusz.
Urodzony w Krakowie 5 maja w rok 1504 Stanisław Hozjusz był synem zarządy mennicy w Wilnie Ulrycha Hose oraz Anny Schlacke. Swoją edukacje rozpoczynał w Akademii Krakowskiej w roku 1519. Studiował również teologie oraz prawo w latach 1530 – 1534 w Bolonii oraz Padwie. Tam też zdobył doktorat. W toku swojej kariery duchownej w pierwszej kolejności został biskupem chełmińskim od roku 1549. W kolejnym roku został również inkwizytorem. Natomiast w latach 1551 – 1579 był biskupem warmińskim.
Hozjusz był zdecydowanym przeciwnikiem reformacji oraz pierwszym obrońcą papiestwa. Sprzeciwiał się liturgii w językach narodowych – według niego ignorancja i brak zrozumienia miały prowadzić do pobożności. Poza tym pochwalał również wszystkie działania przeciwko różnowiercą – napaść na kościół ewangelicki w Krakowie czy też noc Świętego Bartłomieja we Francji (rzeź hugenotów).
Stanisław Hozjusz był również jednym z przewodniczących soboru trydenckiego i nakłonił w roku 1564 Zygmunta II Augusta do przyjęcia jego uchwał. W toku trwania synodu był zdecydowanym przeciwnikiem ustępstw na rzecz protestantów oraz stawał przy tym w obronie pozycji Stolicy Apostolskiej.
W roku 1564 do Polski zostali sprowadzeni przez Hozjusza jezuici. Odegrali oni bardzo ważną rolę w kontrreformacyjnych działach. Już w roku 1634 posiadali na obszarze Rzeczpospolitej 42 ośrodki. W XVII w. szkoły zakładane przez jezuitów posiadały praktycznie monopol na prowadzenie katolickiego szkolnictwa średniego. Wychowankowie jezuitów stanowili istotny element w dziele rekatolicyzacji państwa polskiego.
Stanisław Hozjusz zmarł 5 sierpnia w roku 1579 w Capranica. Zaraz po tym starano się o jego rychłą beatyfikacje. Jego pisma teologiczne były sprawdzane już od roku 1978. Jego proces beatyfikacyjny został wznowiony w Olsztynie w roku 2006.