Migracje i zmiany liczby ludności po II wojnie światowej

Zakończenie II wojny światowej przyniosło zmiany graniczne, obejmujące swoim zasięgiem całą Europę Wschodnią. W myśl nieubłagalnych wyroków konferencji jałtańskiej całe narody były zmuszone do zmiany własnych granic i serii przesiedleń swoich obywateli na nowe terytoria. Rezultatem było jedno z największych przemieszczeń ludności w historii Europy, na pewno zaś największe od czasów średniowiecza.

Migracje powojenne można podzielić na trzy wielkie nurty. Pierwszym z nich jest przesiedlenie ludności niemieckiej z ich wschodnich terytoriów w głąb Niemiec. W wyniku konferencji jałtańskiej Polska otrzymała, w ramach rekompsensaty za stracone Kresy, ziemie niemieckie sprzed roku 1937 – Prusy Wschodnie bez Królewca, Pomorze i Śląsk. Mieszkający tam Niemcy zostali w latach 1945 – 1947 (w wielu rejonach także później) poddani weryfikacji. Osoby znające polski i rokujące szansę na „spolszczenie” były zostawiane w spokoju. Przytłaczająca większość ludności była jednak wysyłana do Niemiec. Większość przymusowych emigrantów trafiała do sfer zachodnich. W wielu miejscach do dzisiaj istnieją skupiska ludności „wschodniopruskiej” i „pomorskiej”, jednakże, wbrew propagandzie i plotkom, traktująca utracone ojczyzny jedynie z sentymentem.

Ziemie opuszczone przez Niemcy zasiedlili Polacy wysiedleni z Kresów, uciekający przed pozostaniem w ZSRR. Ich droga była często równie tragiczna i niebezpieczna jak wysiedlanych Niemców. Przybywali na nowe tereny rozproszeni i oderwani od swojej ziemi, musząc sobie ułożyć życie na obcym terytorium, zniszczonym przez wojnę i pełnym niemieckiej spuścizny. Od 1947 roku do Polaków zaczęli dołączać także Ukraińcy – był to wynik tzw. akcji „Wisła”. Polskie władze walczyły na terytorium Bieszczad z resztkami partyzantki UPA. W celu ostatecznego ich rozbicia i ukarania Ukraińców przesiedlono siłą niemal całą ludność, głównie na tereny Warmii i Mazur.

Trzecim kierunkiem emigracji, tym razem przymusowym, były wysiedlenia prowadzone przez Stalina w ZSRR. Ich ofiarami padały głównie grupy etniczne, które Stalin uznał za „kolaborujące” z Niemcami. Zwykle przesiedlani oni byli głównie w głąb ZSRR, na Syberię i niegościnne stepy Azji. Los ten dotknął głównie Tatarów krymskich, Kozaków, Ukraińców i Niemców nadwołżańskich.

Szacuje się,  że podczas wielkich migracji po II wojnie światowej swoje miejsce zamieszkania zmieniło łącznie około  9  milionów osób.