Udział i rola Polaków w II wojnie światowej

Rola Polaków i ich wkład w zwycięstwo Aliantów podczas II wojny światowej było i jest do dzisiaj tematem niezliczonych opracowań naukowych. Nie może być w tym zresztą nic dziwnego, zważywszy na to, że Polacy walczyli na wszystkich frontach wojny, od samego jej początku i aż do ostatniego dnia. Stąd też konieczność nakreślenia szerokiej perspektywy roli Polski w koalicji antyhitlerowskiej.

II wojna światowa rozpoczęła się agresją hitlerowską na Polskę 1 września 1939 roku. Polska armia stawiała opór przeciwnikowi w trakcie trwającej 34 dni kampanii, mimo że od 17 września 1939 roku i agresji ZSRR była zmuszona walczyć na dwa fronty. W pamięci zbiorowej zapisały się zwłaszcza bohaterskie epizody obrony Wizny, Westerplatte, Warszawy, bitwy nad Bzurą i Kockiem. Klęska w walce nie oznaczała jednak zniszczenia polskich sił zbrojnych. Już w roku 1939 rozpoczęło się odtwarzanie polskich sił zbrojnych na terytorium Francji. Przed jej upadkiem pierwsze polskie oddziały (Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich) zdążyły wziąć udział w walkach w Norwegii i boju o Narwik (1940). Po klęsce Francji ocalałe siły polskie rozpoczęły kolejny raz formowanie na terytorium Wielkiej Brytanii. W czasie Bitwy o Anglię wyróżniły się polskie dywizjony lotnicze 303 i 302, później zaś w trwających do 1945 roku nalotach bombowych na Niemcy dywizjony bombowców. Polskie siły zostały użyte również w kampanii afrykańskiej, gdzie w roku 1942 Samodzielna Brygada Strzelców Podkarpackich walczyła w obronie Tobruku.

W roku 1941 doszło do zawarcia porozumienia pomiędzy rządem polskim i ZSRR (układ Sikorski-Majski). W myśl jego postanowień rozpoczęło się formowanie armii polskiej w ZSRR, na czele której stanął Władysław Anders. Ponieważ armia ta składała się głównie z jeńców wojennych niechętnych ZSRR, w wyniku potajemnych ustaleń mocarstw siły Andersa zostały przerzucone przez Iran do Palestyny. Później zostały użyte w kampanii włoskiej, w roku 1944 walcząc pod Monte Cassino, potem zaś wyzwalając m.in. Bolonię.

Liczba Polaków przebywających w ZSRR pozwoliła tymczasem na formowanie kolejnych polskich sił, tym razem dowodzonych przez osoby przychylne komunistom. W ten sposób uformowano 1. i 2. Armię Wojska Polskiego (w ZSRR). Debiutem bojowym była krwawa bitwa pod Lenino (1943), później zaś polskie oddziały pod dowództwem Zygmunta Berlinga uczestniczyły w wyzwalaniu Polski, tocząc krwawe boje na Pomorzu, Wielkopolsce i wreszcie w Berlinie. W tym czasie PSZ na Zachodzie brały udział w walkach we Francji, uczestnicząc w zamykaniu kotła pod Falaise, później zaś 1. Samodzielna Brygada Spadochronowa brała udział w nieudanej operacji Market-Garden (lądowanie skoczków w Holandii). Polskie siły toczyły też aż do 1945 roku walki na Atlantyku, gdzie polskie okręty chroniły konwoje. Polski okręt wojenny "Błyskawica" uczestniczył w wielkim polowaniu i zatopieniu pancernika "Bismarck".

Należy również pamiętać  o roli polskiego podziemia zbrojnego w kraju. Od roku 1939 w Polsce działały różne organizacje zbrojne, podejmujące zbrojną walkę z okupantem. Reprezentowały różne opcje polityczne i cały wachlarz działań mających na celu walkę z wrogiem. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć Armię Krajową (AK), Bataliony Chłopskie, Gwardię Ludową, Narodowe Siły Zbrojne. Prowadziły one walkę z niemieckim i sowieckim okupantem aż do ostatnich dni II wojny światowej. Najbardziej spektakularnym wydarzeniem w historii polskiego ruchu oporu jest niewątpliwie powstanie warszawskie, wywołane 1 sierpnia 1944 roku. Warto jednak pamiętać m.in. o roli, jaką miał polski wywiad w odkryciu tajemnic niemieckich „tajnych broni”, rakiet V-1 i V-2. Podobnie wielkie znaczenie miało przełamanie przez polskich kryptologów kodu niemieckiej maszyny szyfrującej „Enigma”.