Mezopotamia (gr. Μεσοποταμία Mesopotamia – Międzyrzecze) to obszar znajdujący się w dorzeczu dwóch wielkich rzek, Tygrysu i Eufratu. Międzyrzecze nazywano także „żyznym półksiężycem”. Jej obszar rozciąga się od północnej Syrii po Zatokę Perską i od Iranu po Arabię.
Szczególny charakter tego terenu jest ściśle związany z przynoszącymi żyzny muł wylewami dwóch wielkich rzek – Tygrys i Eufrat. Ten czynnik przyczynił się do powstania pierwszych państw – miast o charakterze rolniczym, urodzajne gleby zachęcały wiele ludów do osiedlania się na tych ziemiach. Na północy Mezopotamii rolnictwo mogło funkcjonować bez systemów nawadniających ze względu na obfite deszcze. Jednak im dalej na południe, tym rolnictwo było bardziej uzależnione od rzeki i kanałów irygacyjnych. Elementem niekorzystnym położenia Mezopotamii była otwartość jej granic (brak naturalnych barier) - w efekcie cały czas obszar narażony był na najazdy koczowników. Międzyrzecze pozbawione było bogactw naturalnych, takich jak rudy metali czy kamienie szlachetne, co powodowało konieczność handlu z ludami ościennymi.
Pierwsze niewielkie państwa na terenie Mezopotamii tworzyli Sumerowie (miasta Ur, Uruk, Kisz, Lagasz), którzy zaczęli się tam osadzać w ok. IV tyś. p.n.e.. Inne ludy zamieszkujące Mezopotamię przejęły od Sumerów pismo, uprawę roli, technikę, nabyli umiejętności wytwarzania narzędzi jak i kulturę duchową – literaturę, sztukę oraz wierzenia.