Kodeks Hammurabiego - powstanie
Rozwój poszczególnych ośrodków władzy w starożytnej Mezopotamii doprowadził do walk między społecznościami. Ostatecznie zwycięstwo zapewnił sobie król Babilonu – Hammurabi, który scentralizował państwo, likwidując dawne, trwające przeszło tysiąc lat, rozbicie kraju. Elementem przyspieszającym zjednoczenie kraju miało być skodyfikowanie, istniejącego dotąd w różnych miastach Sumeru, prawa zwyczajowego, a co za tym idzie - powstanie kodeksu Hammurabiego.
To nie pierwsze spisane prawo, jednak najlepiej zachowane i odwzorowujące strukturę społeczną starożytnego Babilonu pod panowaniem Hammurabiego. Zostało spisane w XVIII w. p.n.e., odnalezione w 1902 roku w Suzie, mieście Persji (dzisiejszy Iran) przez francuskiego archeologa Gustave Jéquiera. Pierwotnie kodeks znajdował się w Sippar, skąd władca Elamu Szutruk Nahhunte II wywiózł go w XII w. p.n.e.. Kodeks wyryty jest na słupie z diorytu.
Kodeks Hammurabiego - opis
W górnej części zapisu przedstawiono Hammurabiego, klęczącego przed bogiem słońca - Szamaszem, który siedzi na tronie. Król Babilonu przyjmuje insygnia władzy, tym samym wskazuje się, że jego władza pochodzi od najwyższego bóstwa i jest przez to nienaruszalna. Poniżej wykuto pismem klinowym tekst kodeksu. Na kodeks składają się 282 artykuły, prolog i epilog, dotyczące prawa karnego, prywatnego i procesowego. Obecnie Kodeks Hammurabiego znajduje się w Luwrze.
Kodeks Hammurabiego - zasady
Miał charakter kazuistyczny (formułowano możliwe do popełnienia przestępstwa, nie starano się wypracować ogólnych, uniwersalnych zasad) i wywodził się z powszechnego u ludów semickich prawa talionu. System kar oparty był na zasadzie talionu, tj. „oko za oko, ząb za ząb” i mutylacji - tzw. karach odzwierciedlających, np. za uderzenie ojca synowi odcinano rękę, którą na niego podniósł. Wiele przestępstw karanych było śmiercią, niewiele grzywną w srebrze – w przypadku niewypłacalności dla karanego kończyło się to niewolą. Społeczeństwo w owych czasach podzielone było na trzy klasy społeczne, także kary były inne dla ludzi wolnych i niewolników, np.: „Jeżeli obywatel wybił ząb obywatelowi równemu sobie, należy wybić jego ząb. Jeżeli wybił ząb poddanemu, zapłaci 1/3 miny srebra”. O wielkości kary decydował status społeczny czy wielkość majątku, pełniona funkcja społeczna (urzędnik – dwór) Zapiski kodeksu dotyczące np. babilońskich kobiet wyprzedzały nawet słynne rzymskie prawo. Kobiety mogły pracować zawodowo, pełnić funkcje społeczne czy też zeznawać w sądach.
Kodeks Hammurabiego - przyklady
• § 1 Jeśli ktoś kogoś oskarżył i rzucił nań podejrzenie o zabójstwo, zaś tego mu nie udowodnił, ten, kto go oskarżył, poniesie karę śmierci.
• § 22 Jeśli obywatel rabunku dokonał i został złapany, człowiek ten zostanie zabity.
• § 102 Jeśli kupiec dał agentowi handlowemu pieniądze jako pożyczkę bezprocentową, a on tam, gdzie poszedł, poniósł stratę, zwróci kupcowi kapitał.
• § 103 Jeśli podczas jego podróży nieprzyjaciel zabierze mu wszystko, co niósł, przed bogiem przysięgnie i będzie uwolniony.
• § 128 Jeśli obywatel żonę sobie wziął, a umowy z nią nie zawarł, kobieta ta nie jest jego żoną.
• § 153 Żona, która dla poślubienia drugiego mężczyzny kazała zabić swego męża, ma zostać wbita na pal.
• § 195 Jeśli syn ojca swego uderzył, rękę utną mu.
• § 196 Jeśli obywatel oko obywatelowi wybił, oko wybiją mu.