Wśród czynników decydujących o przewodnich cechach i zróżnicowaniu klimatu Polski należy wymienić:
- położenie Polski w umiarkowanych szerokościach geograficznych – decyduje o wysokości kątowej Słońca, a więc również o natężeniu promieniowania słonecznego, a w dalszej kolejności o temperaturze powietrza i jej zmienności w cyklu rocznym (wynika właśnie ze zmian wysokości Słońca nad horyzontem)
oraz o przewadze wiatrów zachodnich;
- położenie Polski w Europie Środkowej (na wschód od Atlantyku i na zachód od wnętrza kontynentu Eurazji) decyduje o przejściowości klimatu Polski (nie jest ani tak oceaniczny, jak klimat Europy Zachodniej ani tak kontynentalny, jak klimat Europy Wschodniej),
wskaźnikami tego, że kontynentalizm rośnie w Polsce w kierunku wschodnim są m.in. zmniejszające się w kierunku wschodnim średnie temperatury powietrza miesięcy zimowych oraz rosnąca ku wschodowi roczna amplituda temperatury powietrza (różnica między średnią temperaturą najcieplejszego i najchłodniejszego miesiąca w roku), rosnąca liczba dni z pokrywą śnieżną oraz liczba dni z burzą;
- położenie na wybrzeżu Morza Bałtyckiego – wpływa m.in. na zmniejszenie rocznych amplitud temperatury powietrza na Pobrzeżu Bałtyckim, wzrost wilgotności powietrza i zachmurzenia oraz pojawienie się cyrkulacji lokalnej – bryzy morskiej i lądowej (Bałtyk to morze płytkie i śródziemne, jego oddziaływanie nie sięga daleko – do kilkudziesięciu km od brzegu morza);
- ukształtowanie terenu, w tym zwłaszcza równoleżnikowy układ wzniesień i obniżeń terenu oraz lokalizacja gór na południowych krańcach kraju,
w górach wraz ze wzrostem wysokości n.p.m. zmniejsza się ciśnienie atmosferyczne i temperatura powietrza (główny przejaw piętrowości klimatu) oraz jej dobowa i roczna amplituda, wzrasta wysokość opadów (do pewnej wysokości), liczba dni z mgłą oraz liczba dni z opadami w postaci stałej (a zatem i czas zalegania oraz grubość pokrywy śnieżnej);
rozkład opadów nawiązuje do układu wzniesień terenowych – większe są na wzniesieniach (zwłaszcza na stokach o ekspozycji W i NW), mniejsze w zagłębieniach terenowych (zwłaszcza po zawietrznej stronie wzniesień – tzw. cień opadowy),
w kotlinach i dolinach górskich wzrasta częstość cisz, kierunek wiatru nawiązuje do przebiegu dolin górskich, wiatry wiejące w dół stoku (katabatyczne) powodują spływ chłodnego powietrza do kotlin i dolin (tworzą sie tzw. jeziora chłodnego powietrza);
- zmienność cyrkulacji atmosferycznej, związana z rozmieszczeniem układów ciśnienia (wyży i niżów) i napływem mas powietrza (decyduje o dużej zmienności pogody typowej dla klimatu Polski), o pogodzie w Polsce decyduje przede wszystkim napływ mas powietrza -
powietrza polarnego morskiego – PPm (z W i NW, przynosi wzrost zachmurzenia i opady, zimą ocieplenie i odwilże, latem - ochłodzenie),
powietrza polarnego kontynentalnego PPk (z E, przynosi pogodę słoneczną, bezdeszczową, mroźną zimą i upalną latem),
powietrza arktycznego PA (z N, przynosi ochłodzenie, zima często opady śniegu, odpowiada m.in. za nagłe ochłodzenia w maju – tzw. zimnych ogrodników i zimną Zośkę),
powietrza zwrotnikowego PZ (z S, przynosi pogodę upalną, parna, jeśli napływa masa powietrza zwrotnikowego morskiego z SW, napływ tych mas powietrza w październiku i listopadzie odpowiada za tzw. babie lato i złotą polską jesień).
Nieco bardziej lokalne znaczenie ma pokrycie terenu, w tym zwłaszcza występowanie dużych kompleksów leśnych (kształtują specyficzny klimat lokalny lasu) oraz działalność człowieka (np. zapylenie powietrza powodowało zmniejszenie natężenia promieniowania słonecznego w przemysłowym regionie Górnego Śląska, specyficzne cechy ma też klimat miejski).