Wojna - opis obrazu
„Wojna” to jeden z najbardziej pesymistycznych obrazów Marca Chagalla. Dzieło zostało namalowane w 1966 roku.
Obraz ma ponury, wręcz tragiczny nastrój, emanuje lękiem i poczuciem zagubienia. Został on zbudowany z wielu drobnych szczegółów. Widać tu śnieżny, dziwaczny krajobraz. Na drodze znajdują się wojenni uchodźcy: ludzie podróżujący wozem, stary Żyd z workiem na plecach. Na uboczach drogi leżą ciała poległych – nad jednym z ciał ktoś odmawia modlitwę (prawdopodobnie kadisz) z otwartej książki. Matki przytulają do siebie małe płaczące dzieci.
W oddali widać pożar małego miasteczka. Czerwone płomienie pożerają całą osadę. Niebo pokrywa niezgłębiona czerń – być może noc, a być może dym rozprzestrzeniającego się pożaru. Droga ukośnie wnosi się ku górze, na której znajduje się białe zwierzę przypominające barana. Na wzgórzu widnieje krzyż z Chrystusem otoczony przez ludzi szukających u niego ratunku. Obok znajduje się postać lamentującego Mojżesza.
Obraz jest utrzymany w kolorystyce kontrastowej. Dominują tu czerń, czerwień i biel.
Wojna - interpretacja i analiza obrazu
Obraz Chagalla stanowi nie tylko wizualne wyobrażenie okrucieństw wojny, ale przede wszystkim odnosi się do zagłady narodu żydowskiego podczas II wojny światowej. Na takie intencje malarza wskazuje obecność motywów mesjańskich: baranka, którego w tradycji semickiej składa się w ofierze Bogu i Chrystusa umierającego na Golgocie. Chagall w symboliczny sposób obrazuje zatem traumę Holokaustu. Należy bowiem pamiętać, że nazwa „holokaust” została zaczerpnięta z kultury żydowskiej, w której oznacza „całopalenie”. Pierwotnie odnosiła się ona do ofiary składanej Bogu, po II wojnie światowej stała się zaś określeniem ofiary z cierpienia całego narodu.
Chagall odwołuje się właśnie do tradycyjnego całopalenia (płomienie, baranek) i jego kolejnych przejawów. W doktrynie chrześcijańskiej całopaleniem była bowiem również ofiara Chrystusa. Warto zauważyć, że drogą Mesjasza podążają tu wszystkie ofiary wojny. Ich ucieczka jest niejako pozorna – w rzeczywistości wchodzą oni na Golgotę, by tam umrzeć jak Jezus.
Chagall umieszcza na obrazie również biblijnego Mojżesza. Jego postawa przypomina scenę zejścia z góry Syjon (z tablicą dziesięciu przykazań), kiedy okazuje się, że Żydzi oddają cześć złotemu cielcowi. Mojżesz lamentuje więc nad złem świata, które ściąga na niego nieuchronną karę. Wojna stanowi tu zatem rodzaj doświadczenia, jakie Bóg zsyła na niewierną ludzkość. Jednocześnie jednak jej ofiarami padają niewinni: kobiety, dzieci, starcy. To oni – niczym Chrystus – biorą na siebie wszystkie grzechy świata i stają się całopalną ofiarą.