Vincent van Gogh wielokrotnie powracał do tych samych krajobrazów, scen, twarzy czy przedmiotów. Wiele jego prac opartych jest na jednym motywie, powielanym w różnych ujęciach. Nie inaczej jest w przypadku „Słoneczników”. Łącznie powstało 11 dzieł na ich temat: 4 w Paryżu i 7 w Arles. Za najwybitniejszy uznaje się obraz zatytułowany „Martwa natura: wazon z dwunastoma słonecznikami”, pochodzący z 1889 roku, a więc z okresu spędzonego w Arles.
 |
| Vincent van Gogh „Martwa natura: wazon z dwunastoma słonecznikami” |
Na obrazie widnieje dwanaście słoneczników w różnych stadiach rozwoju o dość dziwnie powyginanych łodygach. Całość jest jasna, przeważają różne odcienie żółci, kontrastujące z chłodnym tłem niebieskiej ściany. Tło, podobnie jak na innych obrazach, podzielone jest na dwie części. Dolna – znacznie mniejsza – jest żółta, przedstawiona została na niej tylko część wazonu, natomiast kwiaty w całości mieszczą się na górnej – błękitnej – części tła.
Jest to jeden z niewielu obrazów van Gogha tchnący radością i optymizmem. Warto przypomnieć, że cały cykl powstawał z myślą o udekorowaniu „Żółtego Domu”, do którego miał się wprowadzić Gauguin. Entuzjazm i radosne oczekiwanie znalazło odzwierciedlenie w tematyce i kolorystyce dzieła. Słoneczniki kojarzą się ze słońcem i z wiosną, a więc symbolizują radość życia i nadzieję.
Kompozycja zdradza fascynację sztuką japońską. Artysta posłużył się bardzo bogata paletą odcieni żółtej barwy. Te słoneczniki, które zaczynają już więdnąć, są ciemniejsze – w farba nałożona jest tutaj grubo i zdecydowanie, wywołując wrażenie ciężkości. Świeższe kwiaty są lżejsze, swobodniejsze i jaśniejsze.
Pod koniec XIX wieku słoneczniki cieszyły się dużą popularnością jako kwiaty cięte, stosowane do dekoracji. Miały symbolizować radość życia. Także artyści chętnie sięgali po słoneczniki, które w tym okresie stały się popularnym motywem w sztuce. Van Gogh musiał zetknąć się z obrazami słoneczników w czasie studiów w Antwerpii. Pierwsze próby ich przedstawienia podjął już w Paryżu, gdzie powstały cztery obrazy ze słonecznikami, jednak dopiero w słońcu Prowansji zdołał uzyskać efekt doskonały.
„Słoneczniki” to bodaj najsłynniejszy obraz Vincenta van Gogha, powszechnie z nim kojarzony, stanowiący jedno z najbardziej rozpoznawalnych dzieł europejskiego malarstwa.