Katastrofizm w Szewcach

Można powiedzieć, że niemal wszystkie dramaty Witkacego przenika ideologia katastroficzna. Należy jednak pamiętać, że w ujęciu Witkacego katastrofizm ma przede wszystkim wymiar kulturowy, a nie ekonomiczny czy polityczny. Jest tak również w „Szewcach”, dramacie, w którym wprawdzie pojawiają się widma faszyzmu i komunizmu, jednak są one postrzegane jako etapy ogólnej, apokaliptycznej klęski całej kultury. Swoistą obsesją Witkacego był bowiem zanik „uczuć metafizycznych”, a więc najważniejszych wartości filozoficznych, religijnych i artystycznych, który miał się dokonać w niedalekiej przyszłości.

Co więcej, cała Teoria Czystej Formy powstała właśnie w kontekście owego lęku przed duchową klęską ludzkości. Pisarz był więc przekonany, że w dobie metafizycznego „nienasycenia” należy epatować odbiorcę szokującymi środkami formalnymi w celu wstrząśnięcia jego najgłębszą istotą. Groteskowo-absurdalny dramat „Szewcy” z pewnością przykuwa uwagę (choć nie stanowi realizacji teorii Czystej Formy).

Trzy rewolucje

Katastrofa u Witkacego ma wymiar totalny. Inaczej więc niż u czołowego filozofa tego prądu, Oswalda Spenglera, świat w wizji autora „Kurki wodnej” nie może liczyć na żadne odrodzenie. Droga owej zagłady przybiera kształt polityczny. W dramacie przedstawia się więc trzy kolejne rewolucje. Pierwsza ma charakter faszystowski (dokonuje jej prokurator Robert Scurvy przy pomocy „Dziarskich Chłopców”), druga komunistyczny (przewrót szewców pod wodzą Sajetana Tempego), trzecia zaś to totalna klęska ludzkości (akcja Hiper-Robociarza).

Istotę katastrofizmu Witkacego oddaje sam przebieg akcji. I i II akt są niezwykle dynamiczne i ekspresyjne (bohaterowie wciąż krzyczą, płaczą, perswadują), III akt (zwłaszcza ostatnia scena) emanuje zaś złowrogim spokojem i ciszą. Pojawiające się dwie postaci: Towarzysz Abramowski i Towarzysz X zwiastują całkowitą zagładę duchowości. Są to panowie w szarych garniturach, którzy sprawiają wrażenie wyzbytych z ludzkich emocji. Zwłaszcza nazwisko „X” wskazuje na bezosobowość i skrajną uniformizację. Bohaterowie mówią do siebie: „Szkoda, że my sami nie jesteśmy automatami”. Pojawia się więc zapowiedź całkowitej automatyzacji społeczeństwa, które zostanie przekształcone w bezwolną masę.

W wizji Witkacego kultura ulega więc całkowitej zagładzie, zostaje wyzbyta z wszystkiego, co ludzkie i indywidualne, stając się niemal obcą cywilizacją. Co więcej, jak zaznacza Jerzy Kwiatkowski, Witkacy w „Szewcach” skupia uwagę nie tyle na samej katastrofie, ile na przerażającym obrazie nowego ładu.

Polecamy również:

  • Szewcy – plan wydarzeń

    1. Opowieść Sajetana o hierarchii społecznej2. Zakochanie się Prokuratora w Księżnej3. Piosenka Księżnej Więcej »

  • Szewcy - opracowanie (geneza, czas i miejsce akcji, język utworu, motywy)

    „Szewcy” – dramat uznawany za wyjątkowe dzieło. Jego geneza to siedem lat pracy wybitnego dramaturga Witkacego – dzieło możemy, zatem uznać za dopracowane i przemyślane. Istotny jest podtytuł – „Naukowa sztuka ze śpiewkami w trzech aktach” – Witkacy określał ją, jako... Więcej »

  • Szewcy – problematyka

    Rewolucja, walka o władzę, przemiany społeczne to częste tematy dzieł Witkacego. W czasach młodości pisarz był świadkiem rewolucji rosyjskiej – po zakończeniu I wojny światowej Witkiewicz wyjechał do Petersburga i wstąpił do armii carskiej. Był świadkiem wydarzeń rozgrywających się podczas rewolucji... Więcej »

  • Szewcy – bohaterowie

    Sajetan Tempe - człowiek pracy, majster nie potrafi oddać się nudzie. Nie chce władzy dla siebie, ale czuje potrzebę zmian. Uważa, że władza to banda złodziei, wydaje się być pogodzony ze swoim statusem społecznym. Więcej »

  • Szewcy jako dramat awangadowy

    „Szewcy” to bez wątpienia jeden z najlepszych dramatów Witkacego, który jednocześnie stanowi przykład nowatorskiego dramatu awangardowego zwiastującego późniejszy teatr Ionesco i Becketta. Owo nowatorstwo formalne przejawia się na kilku zasadniczych poziomach tekstu. Więcej »

Komentarze (0)
Wynik działania 2 + 2 =
Ostatnio komentowane
kupa
• 2024-11-06 19:37:57
na czym polegają te fundacje i stowarzyszenia? brakuje tu wyjaśnienia i jakiegoś przyk�...
• 2024-11-05 17:38:04
Głupota w tekście! Janusz i Agnieszka się nie związali, bo byli bardzo bliskim kuzynos...
• 2024-10-27 17:40:49
Super
• 2024-10-21 17:09:20
Bardzo trudne.
• 2024-10-21 13:31:17