Geneza
„Szewcy” – dramat uznawany za wyjątkowe dzieło. Jego geneza to siedem lat pracy wybitnego dramaturga Witkacego – dzieło możemy, zatem uznać za dopracowane i przemyślane. Istotny jest podtytuł – „Naukowa sztuka ze śpiewkami w trzech aktach” – Witkacy określał ją, jako socjologiczną, badającą społeczeństwo. Estetyka, z której znany jest autor schodzi na plan dalszy kosztem za funkcji poznawczej. Autor przedstawia obiektywny opis sytuacji społecznej lat trzydziestych, zepsucie i upadek moralności. Utwór został zadedykowany Stefanowi Szumanowi – wybitnemu naukowcowi, co sprawia, że utwór jest postrzegany, jako prawdziwie naukowy.
Czas i miejsce akcji
Czas akcji dramatu nie jest dokładnie określony. Przyjmuje się, że opisywane wydarzenia mają miejsce w czasach współczesnych autorowi (początek XX w.). Miejsce akcji zmienia się wraz z kolejnymi przewrotami dokonywanymi przez bohaterów. Pierwszy akt dramatu rozgrywa się w pracowni szewskiej, drugi – w więzieniu, trzeci – ponownie w pracowni szewców, urządzonej jako siedziba Sajetana.
Język utworu
Bohaterowie posługują się specyficznym językiem, pełnym wulgaryzmów, dosadnym – język ten pełni bardzo istotną funkcję w utworze. Jest to mieszanina wulgaryzmów, gwary, języka literackiego i technicznego. Charakterystyczne jest również to, że bohaterowie prowadzą jałowe dyskusje, gadają byle gadać. Ich rozmowy nie prowadzą do niczego – prowadzone są z nudów.
Motywy
Dramat Szewcy to na pierwszy rzut oka surrealistyczny obraz chaosu społecznego – bohaterowie chcą rewolucji, ukazują największe przywary i wady swych warstw społecznych. Witkacy po mistrzowsku ukazuje przekrój całego polskiego społeczeństwa i bezsensy władzy.
Motyw społeczeństwa
Podział społeczeństwa jest motywem przewodnim dramatu – Witkacy pokazuje nam zderzenie kilku warstw społecznych w obliczu wielkiej rewolucji, która planują – każda jednak grupa ma własną wizję nowego świata, co sprawia, że do rewolucji i zmian nie dochodzi.
Witkacy ukazuje nam przekrój społeczeństwa takim, jakim było ono w latach 30. Ubiegłego stulecia. Jego problemy, rozwarstwienie i brak porozumienia. Ukazuje doskonale ludzi władzy i ich poziom, obnaża faszystowskie metody rozwiązywania sporów i dążenie do władzy za pomocą bojówek. Po zmianie ustroju na faszystowski, przychodzi pora na komunizm w wydaniu populistyczno-chłopskim. Autor nawiązuje do ustrojów panujących u naszych sąsiadów jednak w sposób, który sprawia, że społeczeństwo w „Szewcach” jest uniwersalne.
Motyw miłości
Miłość pomylona tutaj z pożądaniem, mocno zaakcentowany w utworze motyw seksualności i rozwiązłości, która rządzi ciałem i duszą człowieka. Księżna, która może oddać się niemal każdemu, sprawia, że pożądanie i akt seksualny sprowadza się do czynności fizjologicznej.
Motyw władzy
Prokurator pod brzemieniem władzy szaleje, Sajetan chce ją obalić, Abramowski i X – doskonale ubrani dygnitarze, którzy mogą z człowieka zrobić zabawkę (Księżna w klatce).