Strony konfliktu II wojny światowej (Państwa Osi, alianci), państwa neutralne

Podobnie jak przed I wojną światową, konflikt z lat 1939 – 1945 był poprzedzony okresem tworzenia się sojuszy obronnych i zaczepnych, w skład których wchodziły państwa o podobnej ideologii i celach do osiągnięcia. W stosunkowo krótkim czasie doszło na świecie do powstania dwóch dużych bloków politycznych, różniących się nie tylko celami, ale i systemami politycznymi, a nawet całą ideologią. Oprócz tego istniała też całkiem duża grupa państw neutralnych, czy to z braku sił, czy też z powodów prowadzonej polityki.

Jeden z bloków militarno – politycznych tworzyła tzw. „Oś Tokio – Berlin – Rzym”, złożona z Niemiec, Włoch i Japonii. Powstanie sojuszu Niemiec i Włoch datuje się już na rok 1936, który został później wzmocniony kolejnymi umowami w roku 1939 i wreszcie 1940. Oba te państwa posiadały ustrój totalitarny, a ich przywódcy marzyli o utworzeniu nowego ładu w Europie – odpowiednio zdobycia na Wschodzie „przestrzeni życiowej dla Niemiec” i odbudowy Imperium Romanum. W roku 1940 do sojuszu oficjalnie dołączyła Japonia, która nie była zainteresowana Europą, ale pragnęła złamania supremacji amerykańskiej na Pacyfiku i posiadania wolnej ręki na terenie Azji Wschodniej. Razem państwa te utworzyły tzw. „Oś”. Podpisały one także tzw. „Pakt Antykominternowski”, wymierzony w komunizm, szczególnie zaś w ZSRR. Z czasem do Osi dołączyły mniejsze państwa Europy, ze strachu przed okupacją bądź nienawiści do komunizmu, jak Węgry, Finlandia, Rumunia, Bułgaria i Słowacja.

Naturalnym przeciwnikiem „Osi” były dawne państwa Ententy, z Francją, Wielką Brytanią i jej dominiami na czele. Nie chciały one tolerować powrotu do ekspansjonistycznej polityki Niemiec, jednakże dłuższy czas wahały się przed zbrojną interwencją. Dopiero atak niemiecki na Polskę we wrześniu 1939 roku uruchomił sieć sojuszy i doprowadził do wypowiedzenia przez te państwa wojny III Rzeszy. Przez dłuższy czas walczyły one jednak samotnie. Dopiero w roku 1941 Alianci uzyskali potężnych sojuszników w postaci ZSRR i USA.

Całkiem duża liczba państw wybrała również neutralność, nie chcąc się angażować w walkę. Tradycyjnie neutralność deklarowały państwa Beneluksu i większość Skandynawii. Neutralne zostały również początkowo Stany Zjednoczone, gdzie dominowała opinia o zaniechaniu angażowania się w „europejską awanturę”. Również ZSRR pozostawał na uboczu konfliktu, mimo wchłonięcia szeregu małych państw na swojej zachodniej granicy. Z punktu widzenia Józefa Stalina konflikt w Europie był optymalny, ponieważ osłabiał państwa kapitalistyczne i pozwalał na przygotowanie się do wojny, którą mieli prowadzić Sowieci, czyli przeniesienia rewolucji do Europy. Warto zaznaczyć, że prędzej czy później wszystkie te państwa zostały wciągnięte do wojny, z własnych chęci lub przymusu. Neutralna pozostała jedynie Hiszpania, Szwecja i Szwajcaria.