Bitwa na Łuku Kurskim - przyczyny, przebieg, znaczenie (skutki)

Przełom roku 1942 i 1943 na froncie wschodnim nie układał się do końca po myśli Niemców. Mimo sukcesów w czasie letniej ofensywy niespodziewane radzieckie uderzenie w grudniu 1942 roku najpierw okrążyło, później zaś zniszczyło grupę wojsk niemieckich walczących o miasto Stalingrad. Porażka była bolesna nie tylko ze względu na straty w ludziach, ale również jej propagandowy wydźwięk. Klęska ta uświadomiła niemieckim strategom, że Niemcy mają coraz mniej czasu, by wygrać wojnę, bowiem wojska radzieckie, wspierane przez dostawy lend – lease z USA i własne fabryki za Uralem, powoli stawały się równorzędnym przeciwnikiem dla Wehrmachtu, jednocześnie posiadając gigantyczną przewagę materiałową. Wojna na takich warunkach musiała zakończyć się klęską. Mimo to nieudana radziecka ofensywa na Smoleńsk wiosną 1943 roku dawała nadzieję, że jest jeszcze trochę czasu.

W celu odzyskania inicjatywy strategicznej Niemcy zaplanowali kolejne letnie uderzenie, tym razem mające uderzyć w rejon Kurska. Celem walk było po raz pierwszy nie zdobycze terenowe, a wykrwawienie i zniszczenie armii radzieckiej. Zdawano sobie sprawę, że jest to ostatnia taka szansa, dlatego pod Kursk sprowadzono większość sił pancernych i najlepsze jednostki. Bitwa pod Kurskiem miała być debiutem szeregu nowych maszyn, m.in. czołgów Pantera i Tygrys. Jednakże wywiad radziecki również wiedział o niemieckich planach i w sekrecie umacniał kurski rejon frontu, tworząc z niego obronną fortecę.

Ofensywa niemiecka (Operacja "Cydatela") ruszyła 5 lipca 1943 roku i po zażartych walkach przełamała pierwsze linie obrony radzieckiej, potem jednak walka stawała się coraz bardziej zażarta. Obie strony ponosiły ogromne straty. Zawiodły nowe niemieckie wozy bojowe – okazało się, że były jeszcze niedopracowane i podatne na typowe dla nowych konstrukcji usterki techniczne. Mimo tego Niemcom udawało się powoli przeć naprzód.

Kluczowym momentem ofensywy była bitwa pancerna pod Prochorowską (czasem dodaje się do tego jeszcze starcie pod Orłem), największa w historii.  Tysiące wozów bojowych obu stron starły się na równinach Łuku Kurskiego. Ostatecznie Sowietom, mimo o wiele większych strat, udało się zatrzymać atak. Ważna okazała się tu kalkulacja ekonomiczna – radzieckie ubytki w wojskach pancernych mogły być szybko uzupełnione nowymi maszynami, podczas gdy dla Niemiec strata każdego wozu była bardzo bolesna. W kluczowym momencie ofensywy Niemcy byli też zmuszeni do wycofania części sił i wysłania ich do Włoch, gdzie Alianci dokonali inwazji. Ostatecznie ofensywa została zatrzymana, Niemcom nie udało się przerwać linii obronnych.

Bitwa na Łuku Kurskim była przełomowym momentem wojny. Straty w jednostkach niemieckich były gigantyczne i do końca wojny nie udało ich się do końca uzupełnić. Wyczerpanie wszystkich rezerw i środków oddało inicjatywę strategiczną w ręce Sowietów, Niemcy zaś przeszli do obrony. Od lata 1943 przewaga materiałowa ZSRR nad Niemcami pogłębiała się z każdym tygodniem. Rozpoczęła się wojna na wyniszczenie, którą mogli prowadzić Sowieci, ale kompletnie nie było na nią stać Niemców. Losy wojny odwróciły się.