Plan Barbarossa - pojęcie, założenia, historia

Od samego początku istnienia III Rzeszy, tj. od roku 1933, najważniejszym, niejako „ideologicznym” wrogiem miał być ZSRR,  jako kolebka znienawidzonego komunizmu. Zaskakujący sojusz pomiędzy Hitlerem i Stalinem w roku 1939 i zwrócenie uwagi Niemiec na Zachód były w rozumieniu tej idei jedynie fazą niezbędnych przygotowań do walki z głównym przeciwnikiem. Istotnie, już w roku 1940 rozpoczęło się planowanie skrytego ataku na ZSRR i szybkie wyeliminowanie go z wojny. Operacja ta miała nosić kryptonim „Barbarossa”, po średniowiecznym niemieckim cesarzu.

Siły niemieckie zostały zgrupowane w trzy grupy armii, z których każda miała zająć inny strategiczny cel. Były to odpowiednio Leningrad, Moskwa i Ukraina. Wojska III Rzeszy były mniej liczne od Sowietów, liczono jednak na przewagę dowodzenia i sprzętu. Po osiągnięciu linii Uralu i wyparcia za nią Sowietów zakładano, że „Niemcy osiągnęli maksymalne zdobycze terytorialne” i planowano jedynie obronę zajętych terenów przed, jak uznawano, jedynie resztkami sowieckiej armii. Następnie miano przejść do realizacji "Generalnego Planu Wschód" i przekształcenia tych terenów w niemieckie, przy eksterminacji ludności słowiańskiej.

Istotnie, pierwsze fazy „Barbarossy” (rozpoczętej 21 czerwca 1941 roku) sugerowały spełnianie się owych założeń. Wojska sowieckie walczyły bardzo źle, żołnierze masowo poddawali się, a przewaga ilościowa i jakościowa sprzętu nie była wykorzystywana. Niemcom udało się bardzo szybko przystąpić do blokady Leningradu, a główne siły parły na Moskwę. Do pierwszych zgrzytów doszło jednak na południu, gdzie siły sowieckie na Ukrainy jesienią 1941 zorganizowały o wiele silniejszy opór, niż się spodziewano i zastopowały ofensywę. Hitler zdecydował o zatrzymaniu ataku na Moskwę i wysłaniu dodatkowych sił na południe. Decyzja ta do dzisiaj jest kontrowersyjna, ale historycy na ogół zgadzają się, że południowe zgrupowanie Armii Czerwonej było realnym zagrożeniem dla niemieckich sił w centrum.

Ostatecznie ofensywa niemiecka została powstrzymana podczas gigantycznej bitwy pod Moskwą (grudzień 1941 roku), kiedy to Wehrmacht został odrzucony o około 100 kilometrów do tyłu. Cały czas jednak Barbarossa dała Niemcom kontrolę nad gigantycznymi obszarami ZSRR, zwłaszcza strategicznie ważnymi Ukrainą i Białorusią. Wydawało się, że upadek ZSRR jest tylko kwestią czasu.