Atak Niemiec na ZSRR (Operacja Barbarossa) - przyczyny, streszczenie (przebieg)

21 czerwca 1941 roku Niemcy hitlerowskie rozpoczęły nowy etap wojny, napadając „niespodziewanie” na ZSRR. Należy jednak przy tym pamiętać, że owo „zaskoczenie” nie powinno być w gruncie rzeczy niczym uzasadnione. Od samego początku istnienia Rzeszy oficjalne czynniki głosiły otwarcie, że głównym celem będzie właśnie walka na Wschodzie o tereny życiowe dla "rasy panów". Sojusz pomiędzy ZSRR a Niemcami w roku 1939 był w polityce Hitlera jedynie wybiegiem taktycznym, mającym kupić Rzeszy czas na rozprawienie się z przeciwnikami na Zachodzie. Po upadku Francji i odizolowaniu Wielkiej Brytanii nadszedł czas na przygotowania do głównej części planu.

Początkowo armie niemieckie miały uderzyć na ZSRR już wczesną wiosną 1941 roku, jednakże ze względu na niespodziewane kłopoty Włochów na Bałkanach cała operacja opóźniła się o sześć tygodni. Stąd też rozpoczęcie kampanii w połowie czerwca. Wielu strategów uważało to już wtedy za niebezpieczne, wbrew pozorom bowiem zdawano sobie sprawę z warunków klimatycznych Rosji. To, czego nie doceniono, to gigantyczny potencjał produkcyjny ZSRR i skłonność do fanatycznego poświęcania tysięcy żołnierzy w bezwzględnych walkach na wyniszczenie.

Niemcy podzielili swoje siły na trzy wielkie Grupy Armii – Północ, Centrum i Południe. Miały one odpowiednio zająć Leningrad, Moskwę i południowe republiki. Wojska niemieckie były wspierane przez wojska rumuńskie, węgierskie, fińskie i włoskie.

Pierwsze tygodnie kampanii to istotnie seria olśniewających zwycięstw Niemiec. ZSRR posiadało o wiele liczniejszą armię od wroga, zaś radziecki sprzęt i broń była często o wiele lepsza niż ich ówczesne odpowiedniki, Armii Czerwonej brakowało jednak woli walki i przede wszystkim – wyszkolonych dowódców, stąd też nie umiała użyć swojej gigantycznej przewagi i ponosiła zastraszające klęski. Liczba jeńców wziętych w pierwszych dniach walk dochodziła do milionów.  Dopiero od sierpnia 1941 roku opór zaczął tężeć. Stalin wydał serię zarządzeń, nakazujących prowadzić walkę do ostatniego żołnierza i zakazujących odwrotu. Istnym cudem logistycznym (zwłaszcza biorąc pod uwagę fatalną jakość radzieckiego transportu) była ewakuacja całych fabryk zbrojeniowych za Ural. Mimo że opór radziecki stawał się silniejszy, armia niemiecka ciągle parła do przodu. Oblężony został Leningrad, , trwały ciężkie walki o Charków, a główna grupa armii zbliżała się do Moskwy.

Wojska niemieckie również jednak ponosiły straty, a linie zaopatrzeniowe rozciągały się niebezpiecznie.  Od października 1941 roku zaczęła też gwałtownie pogarszać się pogoda – najpierw pojawiło się błoto zalegające na drogach, potem zaś śnieg. Ostatecznie niemiecka ofensywa wyhamowała tuż przed Moskwą. Tam też doszło w grudniu 1941 do wielkiej bitwy, w której po raz pierwszy Niemcy przegrali i zostali odrzuceni do tyłu przez radzieckie kontrnatarcie. Wojna miała jeszcze potrwać, wbrew nadziejom Niemców na szybkie zwycięstwo.