Wyróżniamy dwa zasadnicze typy odpowiedzi immunologicznej: humoralną i komórkową.
W odpowiedzi humoralnej uczestniczą przeciwciała wyprodukowane i uwolnione przez limfocyty typu B, w wyniku reakcji organizmu na wniknięcie do niego konkretnego antygenu.
Etapy odpowiedzi humoralnej:
1. Wniknięcie antygenu do organizmu.
2. Związanie antygenu z dojrzałym limfocytem typu B, wchłonięcie i rozłożenie antygenu.
3. Prezentacja na powierzchni limfocytu B fragmentów antygenu limfocytowi pomocniczemu Th.
4. Stymulacja limfocytów typu B do szybkiego namnażanie się poprzez cytokiny uwolnione przez limfocyty Th.
5. Szybkie podziały i różnicowanie się limfocytów typu B w komórki plazmatyczne i komórki pamięci.
6. Produkcja i uwalnianie przez komórki plazmatyczne specyficznych przeciwciał, które są transportowane wraz z krwią.
7. Wiązanie antygenu przez przeciwciała w nieaktywne kompleksy antygen-przeciwciało.
8. Fagocytoza antygenów przez makrofagi.
9. Komórki pamięci pozostają w organizmie przez wiele lat, dzięki czemu przy ponownym kontakcie z danym antygenem następuje szybka wtórna immunologiczna odpowiedź humoralna.
W odpowiedzi komórkowej uczestniczą głównie limfocyty cytotoksyczne Tc oraz komórki Natural Kiler NK, które bez pochłaniania niszczą komórki: zainfekowane wirusem, zmienione nowotworowo lub należące do przeszczepionych organów, które organizm rozpoznaje jako obce.
Etapy odpowiedzi komórkowej:
1. Wniknięcie antygenu do organizmu.
2. Prezentacja antygenu przez komórkę zainfekowaną.
3. Rozpoznanie zaprezentowanego antygenu przez limfocyty Tc lub komórki NK.
4. Gromadzenie się limfocytów Tc oraz komórek NK w miejscu wniknięcia antygenu oraz uwolnienie substancji niszczących zainfekowane komórki, na skutek wydzielenia perforyny lub pobudzenia komórki do apoptozy.