Cytoplazma tworzy środowisko wewnętrzne komórki, w którym zachodzą liczne reakcje biochemiczne (m.in. glikoliza i translacja). Składa się z cytoplazmy podstawowej (cytozolu) oraz zawieszonych w niej organelli (wszystkich plazmatycznych składników komórki poza jadrem komórkowym).
Cytoplazma podstawowa (cytozol) jest koloidalnym roztworem wodnym, w którym wyróżniamy:
• związki organiczne – białka, lipidy, cukry, kwasy tłuszczowe, wolne aminokwasy
• związki nieorganiczne – sole mineralne (m.in. wapnia, magnezu, sodu, fosforu)
Pod wpływem zmiany uwodnienia cytoplazma może zmieniać swoją konsystencję. Przechodzenie ze stanu uwodnienia (zolu) w stan odwodnienia (żelu) nazywamy koagulacją. Reakcję odwrotna to peptyzacja (zamiana sztywnego żelu w płynny zol). Procesy te zależą od temperatury i odczynu pH.
Ruchy cytoplazmy:
• rotacyjny – ruch w jednym kierunku wokół jednej, dużej i centralnie położonej wakuoli
• cyrkulacyjny – ruch w różnych kierunkach po mostkach cytoplazmatycznych, czyli przestrzeniach między wakuolami
• pulsujący – ruch zmienny, raz w jednym raz w drugim kierunku
Zasadniczym elementem strukturalnym cytoplazmy podstawowej jest cytoszkielet – dynamiczny układ włókien białkowych