Wakuola (wodniczka) jest organellum występującym w komórkach roślinnych i grzybowych. U roślin wakuole są zazwyczaj duże i nieliczne (mogą zajmować nawet 90% objętości komórki). Liczba wakuoli zależy jednak od wieku, funkcji i stanu czynnościowego komórki (merystemu pierwotne zawierają liczne małe wakuole).
Termin „wakuoli” bywa czasem używany w odniesieniu do pęcherzyków występujących w komórkach zwierzęcych. Nie są to jednak duże wakuole a jedynie małe wodniczki trawienne (zawierające enzymy hydrolityczne). Wodniczki trawienne występują także u niektórych protistów (pierwotniaki). Nie należy ich mylić z właściwymi wakuolami, które są charakterystyczne tylko dla komórek roślinnych i grzybowych.
Budowa wodniczki
Wakuola jest otoczona pojedynczą błoną – tonoplastem, a jej wnętrze wypełnia roztwór zwany sokiem komórkowym. Skład soku komórkowego różni się w zależności od funkcji pełnionych przez wakuolę.
 |
| Wodniczki (zabarwione) wewnątrz komórek/ Mnolf (30.03.2004)/commons.wikimedia.org |
Składniki soku komórkowego
• woda (stanowi 90%)
• jony: potasowe, sodowe, wapniowe, magnezowe, cynkowe, siarczanowe, azotanowe, fosforowe, chlorkowe
• białka (ziarna aleuronowe) i wolne aminokwasy
• cukry (glukoza, fruktoza w owocach; sacharoza w burakach cukrowych)
• kwasy organiczne (szczawiowy, cytrynowy, jabłkowy, bursztynowy)
• barwniki : flawony (żółte), antocyjany (barwa zależna od pH – czerwone w kwaśnym środowisku, niebieskie w zasadowym)
• alkaloidy (np. chinina, teina, kofeina, nikotyna, morfina, kolchicyna)
• garbniki (posiadają właściwości przeciwgnilne)
• kryształy szczawianu wapnia (druzy, rafidy) oraz węglanu wapnia
• kauczuk, żywice, balsamy
Funkcje wakuoli
• utrzymanie turgoru (jędrności) komórki
• gromadzenie: wody, niepotrzebnych produktów przemiany materii i szkodliwych substancji (alkaloidy, kauczuk)
• magazynowanie substancji odżywczych i zapasowych (ziarna aleuronowe)
• nadawanie barwy częściom roślin (flawony, antocyjany)
• czasem również trawienie wewnątrzkomórkowe związane z występowaniem enzymów hydrolitycznych
Wodniczki trawienne zwierząt:
• odpowiadają za trawienie substancji pokarmowych na drodze fagocytozy i pinocytozy
Wodniczki tętniące protistów:
• pełnia funkcję osmoregulacyjną i wydalniczą u słodkowodnych pierwotniaków (pantofelek) i glonów (euglena)