Febronianizm
Febronianizmem nazywa się prąd obecny w niemieckim Kościele katolickim w XVII - XVIII wieku, którego zwolennicy postulowali wzmocnienie władzy lokalnych biskupów kosztem władzy papieża i bronili instytucji Kościoła narodowego. Jego główne tezy zostały zawarte w traktacie biskupa pomocniczego Trewiru, Nicolausa von Houtheima. Pismo zatytułowane De statu Ecclesiae et legittima potestate romani pontificis („O obecnym stanie Kościoła i o prawowitej władzy biskupa Rzymu”) opublikował on w 1763 r. pod pseudonimem Justinus Febronius (stąd też nazwa febronianizm). Autor krytykował monarchiczną formę Kościoła rzymskiego i żądał autonomii dla biskupów oraz powrotu do zasad Soboru Bazylejskiego, na którym to ogłoszono dogmat o wyższości soboru nad papieżem (koncyliaryzm).
Dzieło Nicolausa von Houtheima (Justinusa Febroniusa) trafiło na Indeks Ksiąg Zakazanych w 1764 r. Dwanaście lat później Houtheim odwołał swoje „błędy”, niemniej jego poglądy zyskały wielu zwolenników, zwłaszcza we Francji, Hiszpanii, Portugalii i Niemczech, wywierając tym samym znaczny wpływ na powstawanie niezależnych kościołów krajowych. Traktat stał się także podstawą polityki religijnej Józefa II, czyli tzw. józefinizmu w Austrii.
Józefinizm
Józefinizmem nazywa się proces tworzenia w monarchii habsburskiej Kościoła państwowego, zapoczątkowany przez Marię Teresę (1740-1780) i zakończony przez Józefa II (1765-1790). Celem reform było nie tylko ograniczenie władzy papiestwa, ale też podniesienie dyscypliny wewnętrznej w Kościele oraz włączenie go w państwową opiekę społeczną. Zamknięto wówczas ponad 700 klasztorów kontemplacyjnych, gdyż nie prowadziły one działalności socjalnej.
Państwo przejęło opiekę nad ubogimi, szkolnictwo, funkcję udzielania ślubów oraz jurysdykcję nad dobrami kościelnymi. Ograniczono także pielgrzymki. Zakładano nowe parafie i kształcono kapłanów w państwowych seminariach duchowych (tzw. seminariach generalnych) – proboszcz miał być w XVIII-wiecznej Austrii nie tylko kapłanem, ale też w pewnym stopniu funkcjonariuszem państwowym i działaczem oświatowym: miał z ambony czytać i objaśniać cesarskie zarządzenia, szerzyć wiedzę rolniczą i sanitarną, zwalczać przesądy. Józefinizm nie ingerował jednak w kwestie katolickich dogmatów ani liturgią.
Józef II był tolerancyjny wobec innych wyznań i w 1781 r. ogłosił edykt, który zapewniał wszystkim obywatelom wolność sumienia. Niemniej pozostawił pewne ograniczenia np. nie można było budować synagog czy stawiać dzwonnic przy zborach ewangelickich.
Z powodu ingerowania w sprawy kościelne cesarzowi Józefowi II nadano przydomek „cesarz zakrystia”/ „arcyzakrystianin Kościoła rzymskiego”. Oficjalnie józefinizm został odwołany dopiero w 1850 roku.