Akt I
Scena 1
Cześnik rozmawia ze swym służącym Dyndalskim o planach znalezienie odpowiedniej żony. Stary szlachcic rozważa poślubienie pewnej zamożnej wdowy (prawdopodobnie chodzi o Podstolinę) lub swojej podopiecznej – Klary (jest jego krewną). Służący delikatnie sugeruje, że Cześnik jest już niemłody i ma problemy zdrowotne („kurcz żołądka”, „rumatyzmy”), ale rozsądne uwagi nie przekonują jego pana.
Scena 2
Do domu Cześnika przybywa jego zaufany sługa Papkin, wpraszając się na śniadanie. Bohater tłumaczy swoje spóźnienie zmyśloną naprędce opowieścią o spotkaniu z piękną kobietą. Cześnik nie wierzy w opowieści Papkina i prędko ucisza rozgadanego szlachcica. Opowiada mu o swoim sporze ze współwłaścicielem zamku i ślubnych planach. Prosi Papkina o dwie przysługi: udanie się z poselstwem do Rejenta Milczka i nakłonienie do ślubu Podstoliny.
Scena 3
Papkin jest wzburzony popędliwym charakterem Cześnika. Postanawia zdobyć dla niego Podstolinę („malowidło nieco stare”), a dla siebie piękną Klarę. Chcąc zwrócić uwagę kobiet, wyjmuje gitarę i rozpoczyna śpiew romantycznych – w jego mniemaniu – piosenek.
Scena 4
Papkin spotyka się z Podstoliną. Prawi jej komplementy i sugeruje, że wszyscy wiedzą