Do czego służy rzeczownik?
Rzeczownik to część mowy nazywająca:
- osoby (murarz, marzyciel, Agnieszka, Azjata),
- zwierzęta (niedźwiedź, jamnik, dżdżownica, sokół),
- rośliny (trawa, dąb, kaktus, orchidea),
- przedmioty (krawat, telefon, cegła, samochód),
- zjawiska atmosferyczne (tęcza, mgła, śnieg, szadź),
- pojęcia abstrakcyjne (miłość, fizyka, dodawanie, błękit),
- czynności (czytanie, liczenie, odgadywanie, mówienie),
- cechy (zręczność, przebiegłość, naiwność, głębokość).
Pytania rzeczownika
Rzeczownik odpowiada na pytania kto? oraz co?
Odmiana
Rzeczowniki odmieniają się przez liczby i przypadki (podlegają deklinacji), np.
liczba pojedyncza
M. prośba
D. prośby
C. prośbie
B. prośbę
N. prośbą
Mc. prośbie
W. prośbo
liczba mnoga
M. prośby
D. próśb
C. prośbom
B. prośby
N. prośbami
Mc. prośbach
W. prośby
Osobliwości w odmianie rzeczownika
1. Niektóre rzeczowniki nie podlegają odmianie. Np. nie odmieniają się wyrazy hobby, alibi, Kolorado, kakadu, foyer.
2. Rzeczowniki takie jak sanie, nożyczki, spodnie, wrota, drożdże, dzieje nie mają liczby pojedynczej.
3. Rzeczowniki takie jak akwarium, gimnazjum, plenum, muzeum nie odmieniają się w liczbie pojedynczej.
4. Rzeczowniki takie jak wiedza, powietrze, ryż, młodzież, ludzkość nie mają liczby mnogiej.
5. Rzeczowniki oko (oka/oczy), ucho (ucha/uszy), ręka (rękami/rękoma) mają dwa wzorce odmiany.
6. Wyrazy człowiek i rok to tzw. rzeczowniki różnotematowe, bo mające inny temat w liczbie pojedynczej i mnogiej (człowiek/ludzie oraz rok/lata).
7. Rzeczowniki takie jak znajomy, krewny, Kwiatkowski, leśniczy, wpisowe odmieniają się tak jak przymiotniki.
8. Przy odmianie rzeczowników zakończonych na -anin w liczbie mnogiej zanika cząstka -in- (mieszczanin – mieszczan, dominikanin – dominikanów, Amerykanin – Amerykanów).
Rodzaj rzeczownika
Rzeczownik ma określony rodzaj:
- męski, np. TEN stół, przyjaciel, kontrast,
- żeński, np. TA nastolatka, przygoda, żyrafa,
- nijaki, np. TO niemowlę, zjawisko, uogólnienie.
Funkcja w zdaniu
W zdaniu rzeczownik pełnić może funkcję podmiotu (Dziennikarz przeprowadził wywiad.), dopełnienia (Znam wielu dziennikarzy.), orzecznika (Krystian jest dziennikarzem.) lub przydawki (Praca dziennikarza jest ciekawa.).
Podział rzeczowników
Rzeczowniki dzieli się na:
- pospolite, czyli pisane małą literą (szczyt, miecz, imię, dynastia, tytuł) oraz własne, będące indywidualnymi nazwami, pisane dużą literą (szczyt Giewont, miecz Szczerbiec, imię Kasia, dynastia Piastowie, powieść „Krzyżacy”),
- żywotne, czyli wszystkie nazwy określające ludzi i zwierzęta (pracownik, Andrzej, ssak, dzięcioł) oraz nieżywotne, czyli nazywające przedmioty oraz rośliny (jezioro, szuflada, jarzębina, kłos),
- osobowe, czyli nazwy ludzi (Helena, krawiec, malarz, histeryk) oraz nieosobowe, czyli nazwy zwierząt (cielę, orzeł, płaz, mops).